Financiële verantwoording op hoofdlijnen

Toelichting op de samenstelling van de lasten
Het programma Werk en inkomen omvat € 711,0 mln. Binnen het programma wordt zo’n 60% besteed aan bijstandsverleningen en inkomensvoorzieningen. De overige activiteiten bestaan uit re-integratie- en participatie-activiteiten, incl. sociale werkvoorziening (14%) en het gemeentelijk minima-en schuldenbeleid (26%).

Toelichting op de samenstelling van de dekkingsbronnen
De activiteiten worden hoofdzakelijk (51%) gedekt uit de rijksbijdrage voor de bijstandsverleningen en de algemene gemeentelijke middelen (44%).

Resultaten 
Het programma Werk en Inkomen sluit af met een positief resultaat van € 21,6 mln. ten op zichte van de begroting. De afwijkingen zijn verderop in dit hoofdstuk nader toegelicht. De belangrijkste resultaten zijn:

• Bij het cluster inkomen is € 17,6 mln. voordeel gerealiseerd als gevolg van een daling van het aantal bijstandsuitkeringen.
• Bij het cluster werk is een voordeel gerealiseerd van € 4,5 mln., hoofdzakelijk doordat minder aanspraak is gemaakt op de dienstverlening.
• Op de overige clusters zijn kleine voor- of nadelen gerealiseerd ten opzichte van de begroting. Per cluster zal onderstaand in meer detail worden stilgestaan.

Wat zijn de verschillen met 2o21?
Het resultaat van het programma is € 6,3 mln. (N) lager uitgevallen dan in 2021. De meest in het oog springende oorzaak is het minimabeleid, met een lager resultaat dan in 2021 van € 4,5 mln. Zie hiervoor de toelichtingen onder cluster 3a gemeentelijk minimabeleid.

1. Toelichting op het financiële resultaat van programma Werk en Inkomen

Het programma Werk en inkomen sluit af met een resultaat van € 21,6 mln voordelig ten opzichte van de begroting. De belangrijkste resultaten zijn hieronder per cluster en activiteit toegelicht.

Toelichting op lasten en baten participatievoorzieningen

Binnen de activiteit Participatievoorzieningen zijn naast de lasten voor de reguliere dienstverlening ook de lasten voor het programma Inburgering opgenomen. Voor de reguliere dienstverlening bedroegen de lasten € 3,0 mln. en voor het programma Inburgering ging het in 2022 om een bedrag van € 4,4 mln. De baten van €0,8 mln. betreft dekking voor de inburgeringsvoorzieningen in 2022. Het inburgeringsbudget bestaat uit de middelen die het Rijk beschikbaar heeft gesteld voor het begeleiden van de huidige groep inburgeraars en incidenteel budget voor invoering van de nieuwe wet.

 Toelichting financieel resultaat participatievoorzieningen         € 0,4 mln. V/I

Op de reguliere dienstverlening is voor 2022 het resultaat positief. Bij Inburgering is de instroom Wi2021 later op gang gekomen, daardoor kon pas later gestart worden met het aanbieden van Inburgeringsvoorzieningen. Hierdoor zijn zowel de lasten als baten lager dan begroot.

Toelichting op lasten en baten werkgelegenheidsprojecten
In 2022 hebben 30% minder kandidaten aanspraak gemaakt op onze dienstverlening ten opzichte van vorig jaar. Tegelijkertijd kampt een steeds groter deel van de inwonersdoelgroep die Den Haag bemiddelt naar werk met relatief complexe problematiek. Deze doelgroep sluit niet goed aan op wat de arbeidsmarkt vraagt en het baanniveau van openstaande vacatures is voor hen vaak te hoog. Daardoor hebben deze mensen extra ondersteuning nodig om te kunnen re-integreren. Desondanks heeft dit geleid tot een onderbesteding op trajecten naar werk en overige werkgelegenheidsprojecten. Hieronder een specificatie daarvan.

Toelichting financieel resultaat werkgelegenheidsprojecten   € 4,3 mln. V/I

Minder gebruik van voorzieningen               €2,4 mln. V/I
Er hebben 30% minder burgers aanspraak gemaakt op de dienstverlening van Den Haag Werkt ten opzichte van vorig jaar. Dit resulteert in minder gebruik van voorzieningen.

Impulsaanpak Jongeren                     €1,9 mln. V/I      
Ook het aantal jongeren dat aanspraak maakte op de dienstverlening is lager dan begroot. Dit heeft tot €1,9 miljoen lagere lasten geleid.  

STiP 2.0                                €2,2 mln. V/I
Er waren in 2022 gemiddeld 120 minder kandidaten actief op een STiP-baan. Dit resulteert in een voordeel van € 2,2 mln op STiP subsidies.

Baten-reserve Werkgelegenheidseffecten               € 4,1 mln. N/I

Er is € 4,1 mln. minder onttrokken uit de reserve Werkgelegenheidseffecten. Voor €2,2 mln betreft het de lagere uitgaven op StiP subsidies, waardoor de onttrekking uit de reserve niet nodig is. Voor €1,9 mln betreft het extra middelen die Den Haag via de meicirculaire heeft ontvangen voor de impulsaanpak jongeren. Hierdoor is de oorspronkelijke dekking uit de reserve niet nodig. Het bedrag vanuit SEHP blijft beschikbaar binnen de reserve Werkgelegenheidseffecten en wordt in de coalitieperiode 2022-2026 ingezet om de jongerenaanpak voort te zetten.  

Baten-overige                        € 1,9 mln. V/I
Het grootste deel wordt verklaard door afrekening van subsidies uit het Europees Sociaal Fonds. Verder zijn er verschillende kleine bijdragen van samenwerkingspartners voor projecten Hallo Werk en RMT Haaglanden.

Toelichting op lasten en baten intensiveren uitstroom bijstand
Het coalitieakkoord (2019-2022) bevat de ambitie om vanaf 2019-2022 jaarlijks 500 mensen meer aan het werk te begeleiden. Voor deze ambitie is € 18 mln. beschikbaar gesteld. In 2022 is € 2,0 mln. (exclusief overhead van € 0,2 mln.) van de beschikbaar gestelde € 18 mln. ingezet. Daarnaast is in 2022 via de Regiodeal Den Haag Zuidwest € 0,3 mln. beschikbaar voor innovatieve projecten via het Werkoffensief +500. De baten van € 2,0 mln. zijn een onttrekking uit de bestemmingsreserve Werkoffensief +500 .

 Toelichting financieel resultaat Intensiveren Uitstroom Bijstand   € 0,1 mln. N/I
N.v.t.   

Het resultaat op de activiteit Sociale werkvoorziening bedraagt € 1,3 mln. V/I

 Toelichting financieel resultaat Sociale werkvoorziening          €1,3 mln. V/I

Lasten                              € 7,1 mln. V                               
Beschut                              €1,9 mln. V/I

In de begroting zijn we uitgegaan van een bezetting van gemiddeld 350 medewerkers beschut. De realisatie was in 2022 een bezetting van gemiddeld 317. Ook is de LKS gunstiger uitgevallen. Dit maakt dat de salarislasten per saldo €1,9 mln. lager zijn uitgevallen dan begroot.

Medewerkersgebonden voorzieningen                  €1,8 mln. V/I
De realisatie op de medewerkersgebonden baten zoals lage inkomensvoorziening en transitievergoeding zijn in 2022 gekoppeld aan de medewerkers zodat deze verantwoord worden binnen de lasten. Dit voordeel valt deels weg tegen de onderbesteding op de baten omdat deze in 2022 in de baten zijn begroot.

Banenafspraak                           €1,5 mln. V/I
Waar er in de begroting rekening is gehouden met het reserveren van 107 werkplekken onder de regeling banenafspraak zien we dat de realisatie gemiddeld 25 werkplekken is. We zien sinds de start van het extra inzetten op een banenafspraak werkplek dat de medewerkers binnen een jaar uitstromen naar een baan buiten de gemeente Den Haag.          

Taakmutatie circulaires                        €1,3 mln. V/I
In de meicirculaire zijn er middelen ter beschikking gesteld voor de sociale werkvoorziening. Deze middelen zijn ter dekking van inkomstenderving ten gevolge van corona.

Overige lasten                           €0,6 mln. V/I

Baten                              € 5,8 mln. N
Baten sociale werkvoorziening                     €4,7 mln. N/S

Het nadeel wordt volledig veroorzaakt door lagere opbrengsten binnen de sociale werkvoorziening. Dit heeft een opeenstapeling aan oorzaken, waarvan het opnemen van een ruime vitaliteitsregeling de voornaamste is. Deze vitaliteitsregeling, die per 1 januari 2022 is ingegaan, maakt het mogelijk dat medewerkers die vallen binnen de cao SW vanaf een leeftijd van 58, 30% minder mogen werken met behoud van het salaris. Gezien de gemiddelde leeftijd binnen de cao SW 55 jaar is, hebben veel medewerkers gebruik kunnen maken van deze regeling. Hierdoor nemen de baten af terwijl de lasten gelijk blijven. De verwachting is dat dit tot structureel lagere baten zal leiden.

Medewerkersgebonden baten                     €1,1 mln. N/I
De realisatie op de medewerkersgebonden baten zoals lage inkomensvoorziening en transitievergoeding gekoppeld aan de medewerkers zodat deze verantwoord worden binnen de lasten. Dit voordeel valt weg tegen de onderbesteding op de lasten omdat deze in 2022 in de lasten zijn gerealiseerd.

Toelichting op lasten en baten inkomensvoorzieningen
In 2022 is aan inkomensvoorzieningen € 421 mln. besteed. Dit bedrag bestaat uit uitkeringslasten (€ 351,7 mln.), loonkostensubsidies (€ 15,5 mln.), Tozo-lasten (€ 4,0 mln.), apparaatslasten (€ 42,9 mln.), Besluit bedrijfskredieten zelfstandigen (€ 0,2 mln.) en een toevoeging aan de reserve (€ 6,6 mln.).

Baten
De € 373,9 mln. baten bestaan uit de Gebundelde Uitkering Participatiewet (BUIG € 356,7 mln.), Tozo-baten (€ 4,0 mln.), de gemeentelijke baten (€ 8,4 mln.), Besluit bedrijfskredieten zelfstandigen (€ 0,2 mln.)  en een onttrekking uit de bestemmingsreserve (€ 4,6 mln.).

  Toelichting financieel resultaat Inkomen                  € 17,0 mln. V

Lasten                                       € 46,0 mln. V

Uitkeringslasten                        € 41,4 mln. V/I
De in de begroting opgenomen lasten zijn gebaseerd op de inzichten van medio 2021 toen door Covid-19 een toename van het aantal uitkeringen werd verwacht. Door alle steunmaatregelen en een aantrekkende economie is het aantal uitkeringen sindsdien juist gedaald met 5,1% (van 23.441 naar 22.242). Hierdoor is een fors financieel voordeel ontstaan.

Loonkostensubsidies                                € 0,5 mln. N/I
In 2022 is voor € 15,5 mln. aan loonkostensubsidies verstrekt, tegenover € 12,8 mln. in 2021. Door een succesvolle inzet om personen met loonkostensubsidie aan een baan te helpen en een aantrekkende economie zijn de uitgaven € 0,5 mln. hoger dan in de begroting voorzien.

Bedrijfskredieten Bbz                              € 0,7 mln. V/I
Door de inzet van Tozo-bedrijfskredieten in 2021, was er in 2022 minder behoefte aan reguliere bedrijfskredieten. Hierdoor ontstaat een incidenteel voordeel van € 0,7 mln. op de verstrekking van de bedrijfskredieten op basis van het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen.

Uitvoeringslasten/apparaat                           € 4,4 mln. V/I
Er is een voordeel op de uitvoeringslasten ontstaan door € 2,5 mln. lagere investeringskosten in ICT. Zie voor nadere toelichting op de investeringskosten de verklaring op de reserve Vernieuwing ICT Werk, Inkomen en Armoede.
Daarnaast is er een voordeel van € 1,9 mln. vanwege onderbesteding op personeelslasten en innovatie. De lasten vallen lager uit doordat gemeentelijk personeel is ingezet voor het verstrekken van leefgeld aan Oekraïners en de energietoeslag. Inzet op deze dossiers wordt gecompenseerd door financiering vanuit het Rijk. Vanwege de prioriteit van deze crises was er in 2022 minder capaciteit beschikbaar voor innovatieprojecten.

Baten                              € 29,0 mln. N/I

Gebundelde Uitkering Participatiewet (BUIG)                    € 20,6 mln. N/I
Ook het Rijk werd geconfronteerd met een onverwachte daling van het aantal uitkeringen in 2021 en 2022 waardoor het macrobudget eind september 2022 met 6,6% naar beneden is bijgesteld. Als gevolg van deze meest actuele raming van het aantal uitkeringen en de prijsontwikkeling is het definitieve budget voor de gemeente vastgesteld op € 356,7 mln., hetgeen € 20,6 mln. lager is dan begroot.

Gemeentelijke baten                        € 3,7 mln. N/S
De tijdige afhandeling van aanvragen maakt dat er minder voorschotten worden verstrekt. In combinatie met een daling van het aantal uitkeringen leidt dit tot minder terugvorderingen. In 2022 werd er € 7,9 mln. aan baten gerealiseerd tegenover € 8,8 mln. in 2021. Het verschil ten opzichte van de begroting bedroeg € 3,7 mln.

Bedrijfskredieten Bbz                        € 0,5 mln. N/I
Door een afname van het aantal Bbz bedrijfskredieten (zie boven) is er ook € 0,5 mln. minder aan baten ontvangen.  

Onttrekking bestemmingsreserve                       € 4,2 mln. N/I
Zie voor nadere toelichting bij de bestemmingsreserve: de verklaring op de reserve Vernieuwing ICT Werk, Inkomen en Armoede’.

Toelichting op lasten en baten kinderopvang
In 2022 is per saldo € 0,9 mln. uitgegeven aan kinderopvang. Het overgrote deel is besteed op basis van sociaal-medische indicatie (€ 0,75 mln.). De overige lasten zijn gemaakt voor kinderopvang voor wettelijke doelgroepen en apparaatslasten.

 Toelichting financieel resultaat Kinderopvang € 0,4 mln. V/S

Net als in 2021 is er in 2022 sprake van een positief resultaat op deze activiteit. Dit is onder andere het gevolg van het in 2020 nieuw vastgesteld beleid, waarbij een maximale duur aan de verlening van een SMI (sociaal medische indicatie) wordt gesteld om de tijdelijkheid van de noodvoorziening te borgen.

Toelichting op lasten en baten minimabeleid
In 2022 is voor € 40,3 mln. bijzondere bijstand, € 4,6 mln. Ooievaarspas en € 1,6 mln. aan de overige armoederegelingen besteed. De apparaatslasten voor het gemeentelijk minimabeleid bedroegen € 5,8 mln. Bijzonder in 2022 was de €97,0 mln. aan energietoeslagen die, bovenop de reguliere armoederegelingen, aan circa 50.600 huishoudens zijn uitgekeerd.

De baten bestaan voornamelijk uit € 1,6 mln. terugbetaalde leningen in het kader van de bijzondere bijstand € 0,6 mln. uit bijdragen van Leidschendam-Voorburg en Rijswijk voor het gebruik van de Ooievaarspas en €0,3 mln. aan teruggevorderde Energietoeslagen en TONK-uitkeringen.

Toelichting financieel resultaat Minimabeleid € 2,3 mln. N/I

Energietoeslag €3,7 mln. N/I
Eind 2022 heeft het kabinet de gemeente toestemming gegeven om € 500 van de Energietoeslag 2023 al in 2022 uit te keren. Den Haag heeft besloten van deze mogelijkheid gebruik te maken. In het najaar van 2022 is daarom een inschatting gemaakt van het aantal uit te keren toeslagen. Op dat moment werd uitgegaan van 49.000 toekenningen, dit zijn er uiteindelijk ca. 50.600 geworden. Hierdoor zijn de lasten hoger dan verwacht. Overigens vielen de apparaatslasten voor de uitvoering, waarvoor het Rijk ook middelen beschikbaar stelde, lager uit. De gemeente kon deze eerder verstrekte toelagen voor een deel uit eigen middelen betalen (onderbesteding armoedemiddelen en kinderopvang). Door de inzet van eigen middelen in 2022 zijn er in 2023 extra (rijks)middelen beschikbaar om in te zetten ter bestrijding van armoede.

Subsidies €1,4 mln. N/I
Eveneens in het najaar van 2022 is in samenwerking met de stichting Leergeld besloten Haagse gezinnen met kinderen onder de Minimagrens in de financieel zware tijden met hoge inflatie een extraatje te geven: het Haagse lichtpuntje. Circa 19.000 kinderen hebben op deze manier €75 ontvangen. Tegelijkertijd is een extra subsidie van €100.000 aan het Sociaal Fonds Den Haag verleend zodat ook de mensen die dreigen tussen wal en schip te vallen, geholpen konden worden.

Bijzondere Bijstand €0,3 N/I
De kosten voor bijzondere bijstand zijn gestegen. De stijging is vooral te zien bij de betaling van de eerste huur uit de bijzondere bijstand (van 1.322 in 2021 naar 1.497 in 2022). De verhoogde taakstelling voor opvang statushouders lijkt hiervoor een belangrijke reden te zijn. Statushouders die uit een AZC komen en een eerste woning betrekken moeten eerste huur betalen, hiervoor moeten zij vaak een beroep op de bijzondere bijstand doen.

Al bestaande ruimte in begroting i.v.m. Corona €0,7 V/I
Bij het opstellen van de begroting van het Minimabeleid was enige financiële ruimte gelaten voor mogelijke Corona effecten. Deze ruimte zou, net als in 2020 en 2021 dan snel kunnen worden ingezet voor bijv. extra subsidies of het verstrekken van mondkapjes. Aangezien deze effecten zijn uitgebleven, kon deze ruimte uiteindelijk worden ingezet voor de betaling van de Energietoeslagen (zie hierboven).

Individuele Inkomenstoeslag €0,6 mln. V/I
Bij het opstellen van de begroting was rekening gehouden met een gelijkblijvend gebruik van deze regeling. In 2022 is echter minder gebruik gemaakt van deze regeling. In totaal zijn er zo’n 1.600 toeslagen minder toegekend. De oorzaak hiervan zal in 2023 worden onderzocht.

Ooievaarspas € 0,6 mln. V/I
Bij het opstellen van de begroting was nog onduidelijk wat het effect van corona zou zijn op het gebruik van de Ooievaarspas. Uitgangspunt was het gebruik in 2019, het laatste jaar voor corona. Zoals bekend waren er zeker in het eerste kwartaal van 2022 nog de nodige beperkingen en werd er dus minder gebruik gemaakt van de Ooievaarspas.

Bewindvoering €0,5 mln. V/I
Bij het opstellen van de begroting werd verondersteld dat de groei van het aantal mensen dat bewindvoering krijgt toegewezen van de rechtbank door zou zetten. In 2022 is echter gebleken dat de samenwerking met de rechtbanken en de bewindvoerdersbranche effect heeft op het aantal toewijzingen door de rechter.

Regeling Chronisch zieken € 0,2 mln. V/I
Het gebruik van (en dus de kosten voor) deze regeling zijn sinds de invoer van de strengere rechtmatigheidstoets in 2020 gaan dalen. Deze daling heeft zich in 2022 doorgezet.

Baten €0,4 mln. V/I
De extra gerealiseerde baten bestaan vooral uit de terugvordering van onterecht uitgekeerde uitkeringen Energiearmoede en TONK. Deze baten waren niet geraamd. Het gaat hierbij om een fractie (< 0,5%) van de toegekende uitkeringen/toeslagen.

Toelichting financieel resultaat hulpverlening huisvesting
Het resultaat voor bijzondere hulpverlening huisvesting is € 0,0 mln. Er is € 0,2 mln. uitgegeven conform de begroting.

Toelichting op lasten en baten kredietfaciliteiten GKB
Onder deze activiteit worden de rentebaten en rentelasten van de kredietbank geboekt, inclusief hypotheken en het Pandhuis. Er is vrijwel evenveel beroep gedaan op het Pandhuis als vorig jaar.

 Toelichting financieel resultaat Kredietfaciliteiten GKB          € 0,1 mln. V/ I
N.v.t.    

Toelichting op lasten en baten advies, informatie en sociaaljuridische diensten
De uitgaven voor advies, informatie en sociaaljuridische diensten bedragen € 13,4 mln. Dit bestaat uit sociaal raadslieden voor € 4,7 mln., de activiteiten onder Advies en Informatie voor € 4,3 mln., en hulpverlening voor gedupeerden toeslagenaffaire voor € 4,4 mln., waarvoor ook € 4,4 mln. aan baten is ontvangen.

 Toelichting financieel resultaat         
Advies, informatie en sociaaljuridische diensten           € 0,7 mln. N/I

Ex-gedetineerden                  baten € 0,2 mln. N/I
De gemeente heeft minder ex-gedetineerden kunnen begeleiden. Deze activiteit wordt deels gedekt door een rijkssubsidie. Dit leidt tot een lagere dekking in de baten.

Huurteam                     baten € 0,4 mln. N/I
De apparaatslasten zijn lager uitgevallen, hierdoor zijn deze lasten ook niet doorbelast en daardoor dus ook geen baten gerealiseerd.

Toeslagenaffaire                   lasten € 0,1 mln. N/I
In 2022 hebben ruim 1000 inwoners van Den Haag gebruik moeten maken van de hulpverlening in het kader van de toeslagenaffaire. De kosten hiervoor bedroegen in 2022 € 4,4 mln. en zijn gemaakt voor begeleiding van slachtoffers van de toeslagenaffaire alsmede voor het bieden van maatwerk. Deze kosten worden vrijwel volledig vergoed door de belastingdienst.  

Toelichting op lasten en baten financiële hulpverlening
De uitgaven voor financiële hulpverlening bedragen € 3,3 mln. Dit bestaat uit het verlenen van sociale kredieten voor € 0,7 mln., de activiteiten onder het Pandhuis voor € 1,0 mln., bewindvoering voor € 1,1 mln. en het verstrekken van hypotheken en overige onroerend goed-financiering voor € 0,5 mln. Deze uitgaven zijn exclusief de rentebaten en lasten. Deze worden op de activiteit Kredietfaciliteiten GKB verantwoord.

Panden die niet worden opgehaald, worden na verloop van de geldende termijnen verkocht. Het aantal verkochte panden is lager dan begroot, waardoor ook de baten lager zijn.    

 Toelichting financieel resultaat Financiële hulpverlening              € 0,2 mln. N/ I
N.v.t.   

Toelichting op lasten en baten schuldhulpverlening
In 2022 is € 14,8 mln. besteed aan schuldhulpverlening, waarvan € 7,8 mln. aan curatieve en € 7,0 mln. aan preventieve schuldhulpverlening.

Toelichting financieel resultaat Schuldhulpverlening             € 1,4 mln. V/I

Jongerenperspectieffonds (JPF)             lasten € 0,2 mln. V/I  
In samenwerking met de stichting JPF hebben we in 2022 conform doelstelling ruim 150 jongeren met schulden geholpen aan een beter perspectief. Alle jongeren kunnen aanspraak maken op schuldhulpverlening en kunnen zich melden bij de gemeente Den Haag.  

Preventieve schuldhulpverlening            lasten € 1,2 mln. V/I  
Ten opzichte van 2021 heeft in 2022 20% minder inwoners gebruik gemaakt van de schuldhulpverlening. We zien dat mensen steeds later gebruik maken van onze hulpverlening omdat men zelfstandig een oplossing probeert te zoeken. Dit maakt dat de problematiek waarmee mensen zich aanmelden bij de start groter is, dit vraagt intensievere begeleiding.