Duurzaamheid, milieu en energietransitie

Beleidsverantwoording per activiteit

Energietransitie

Enecomiddelen
De energietransitie in Den Haag is een enorme opgave. Bronnen, infrastructuur, opslag en gebouwen moeten worden aangepast en gerealiseerd, iedereen in de stad heeft hier inmiddels mee te maken, zeker nu de energieprijzen sterk gestegen zijn door de geopolitieke ontwikkelingen. De totale investering voor de energietransitie in de stad kost heel veel geld. Daarnaast bestaan en komen er steeds meer middelen beschikbaar van het Rijk en van de Europese Unie. De gemeente kiest voor ondersteunende, faciliterende en regisserende rollen, passend bij de gevraagde situatie om de energietransitie op stoom te houden.

Met het raadsvoorstel Toekennen verkoopopbrengst Eneco (RIS 305669) is besloten € 184,1 mln. hiervoor te reserveren. In het raadsvoorstel Bestedingsplan Enecomiddelen duurzaamheid en energietransitie (RIS 306372) staan hiervoor verschillende programmalijnen. Van de totale € 184,1 mln. is € 42,4 mln. gerealiseerd en resteert € 141,7 mln. voor 2022 en verder in de reserve duurzaamheid en energietransitie. In 2022 is € 12 mln. ten behoeve van de versnelde uitrol van duurzame straatverlichting aan de reserve verduurzaming openbare verlichting gedoteerd (programma Buitenruimte), € 5,0 mln. ten behoeve van verduurzaming vastgoed aan de reserve activafinanciering gedoteerd (programma Financiën), € 0,20 mln. ten behoeve van de versnelde uitrol van laadpalen bijgedragen (programma Duurzaamheid, milieu en energietransitie - activiteit Milieubeleid, milieubeheer en luchtkwaliteit) en € 0,10 mln. ten behoeve van stadsdelen en wijken (programma Stadsdelen, integratie en dienstverlening) bijgedragen.

Vanuit de activiteit Energietransitie is in 2022 per saldo circa € 15,1 mln. uitgegeven en zijn deze kosten volledig met de reserve duurzaamheid en energietransitie gefinancierd. Het grootste deel is besteed aan de verschillende regelingen en aanpakken voor het verduurzamen van woningen en de MKB-aanpak. Daarnaast zijn kosten gemaakt voor de voorbereidingen voor concessies, het opstellen van warmteplannen om nieuwbouwwoningen aan te sluiten op nieuwe warmtenetten en de voorbereidingen voor het realiseren van lokale warmte bronnen (bijv. geothermie).

Transitievisie warmte
De naar aanleiding van de raadsbehandeling aangepaste concept transitievisie warmte heeft van februari tot mei 2022 ter inspraak gelegen. Vervolgens is de visie met alle inspraakreacties verwerkt tot een nieuw raadsvoorstel. Het College heeft op 6 december 2022 het voorstel aan de raad gestuurd waarna op 19 januari 2023 behandeling en vaststelling heeft plaatsgevonden.

De transitievisie warmte bevat de uitwerking van het Stedelijk Energieplan Den Haag (RIS 306869) met duurzame warmteopties voor elke buurt in Den Haag. Daarnaast wordt aangegeven welke buurten waarschijnlijk voor 2030 een schone warmtevoorziening kunnen hebben en welke waarschijnlijk na 2030 kunnen overgaan op een schone warmtevoorziening. 

Naast de gebruikelijke publicatie voor inspraak is een aantal informatie- en discussiebijeenkomsten georganiseerd voor inwoners en partners. Uiteindelijk zijn er 31 zienswijzen ingediend. Dit leidde tot een aangepaste concept-transitievisie warmte waarvan het college op 7 december 2022 heeft besloten deze aan te bieden aan de gemeenteraad ter vaststelling. Planning van bespreking en mogelijke vaststelling in de raad is begin 2023.

Duurzaam verwarmde woningen
De geothermiebron Leyweg levert sinds 4^e kwartaal van 2021 warmte aan circa 2.000 woningen in Den Haag Zuidwest. Op 5 juli 2022 heeft het college een besluit (RIS 312726) genomen om de locaties. De Constant Rebecqueplein, Ypenburg Spoorlaan en Binckhorst Vestaweg te reserveren als volgende locaties voor geothermie. Aan het De Constant Rebecqueplein zijn plannen om de komende jaren veel warmtebronnen te gaan realiseren. Het gaat om geothermie WarmtelinQ en een grote aquathermieinstallatie. De bestaande voorzieningen, de gasgestookte elektriciteitscentrale, gasketels en warmtebuffer, blijven een rol vervullen. Om de kansen om lokale schone bronnen te realiseren, is samenwerking met stakeholders, zoals energieleveranciers, bewoners en ondernemers noodzakelijk en zullen eventuele risico’s worden weggenomen. De nu voorziene bronnen kunnen veel meer warmte leveren dan nu wordt gebruikt via het bestaande warmtenet. Veel meer gebouwen kunnen via een aansluiting op een warmtenet van schone warmte worden voorzien. In 2022 is met betrokken partijen een begin gemaakt met het opstellen van plannen om dit te realiseren.

Warmtetransportleiding WarmtelinQ
WarmtelinQ Rijswijk-Leiden
In 2022 is de provincie Zuid-Holland gestart met het voorbereiden en vervolgens uitvoeren van de m.e.r.-procedure ten behoeve van de ruimtelijke inpassing van WarmtelinQ Rijswijk-Leiden. Zij heeft hiertoe de ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) opgesteld waarin de verschillende varianten worden beoordeeld op diverse aspecten. De gemeente heeft tijdens de terinzagelegging NRD een advies ingediend. In dit advies komt de gemeente op voor de belangen van bewoners en ondernemers in Den Haag. Niet alle adviezen zijn meegenomen in de definitief vastgestelde NRD.

WarmtelinQ Vlaardingen-Den Haag
De gemeente is, nadat de raad wensen en bedenkingen heeft geuit, een samenwerkings-, uitvoerings- en schadevergoedingsovereenkomst aangegaan met LdM C.V., dit om diverse (gemeentelijke) belangen veilig te stellen. Eind november 2022 heeft de gemeente een definitief instemmingsbesluit op de Algemene plaatselijke verordening (APV) afgegeven aan LdM C.V.

Woningen transitieklaar en energie besparen

In 2022 zijn er 4.434transitieklare woningen bijgekomen. Het totaal aantal transitieklare woningen in Den Haag per 2023 is 124.362. In 2022 zijn een recordaantal inwoners benaderd over woningverduurzaming en hebben inwoners meer dan alle andere jaren gebruik gemaakt van de hulp vanuit de gemeente. In de Voortgangsbrief 2022 staat uitgebreid beschreven wat de gemeente heeft ondernomen.

Hieronder zijn de resultaten verder uitgewerkt in cijfers.

• In 2022 zijn veel meer nieuwe hulpvragen dan vorig jaar binnengekomen bij Hou van je Huis. De hulpvragen varieerden van het aanvragen van kleine energiebesparende maatregelen, tot gespecialiseerde ondersteuning voor VvE’s, huurders en verhuurders. In het bijzonder zijn de aanvragen voor kleine energiebesparende maatregelen sterk gestegen. 
• Van het reguliere aanbod voor adviesrapporten over verduurzaming is vaak gebruik gemaakt. In totaal hebben 140 kleine VvE’s (maximaal 7 appartementen) een Meerjaren Duurzame Onderhoudsplannen (MDOP’s) op laten stellen. Er zijn ongeveer 1.350 energiescans aangevraagd door woningeigenaren van grondgebonden woningen. Deze energiescans worden positief ervaren en leiden vaak tot vervolgacties. Ook zijn 230 verzoeken van grote VvE’s (vanaf 8 appartementen) voor een Energie Maatwerk Adviestraject behandeld.
•  Er zijn ongeveer 60 informatiebijeenkomsten georganiseerd voor VvE’s, over collectieve inkoopacties en over energie besparen. Hier hebben enkele duizenden inwoners aan deelgenomen.
• In 2022 werden er 4 straataanpakken uitgevoerd, waarvan 2 nieuwe straataanpakken (Rodenbachstraat en Ligusterstraat). Deze straataanpakken zijn gericht op 66 grondgebonden woningen en 42 kleine VvE’s en lopen door in 2023.
• Via het project Blok voor blok en de VvE aanpak in de BZK Proeftuin ontvingen 153 huishoudens in grondgebonden woningen en 4 VvE’s in Zuidwest een ondersteuningsaanbod voor om hun woningen voor te bereiden op een schone warmtebron.
• In Mariahoeve is hard gewerkt aan het bereiken van VvE’s en de eigenaren in deze VvE’s om hen te stimuleren en helpen bij de verduurzaming van hun woning. Met 76 VvE’s is contact, dit is 95% van alle VvE’s in Mariahoeve. Ongeveer 80% maakt al gebruik van het aanbod.

De resultaten van de subsidieregelingen en fondsen zijn beschreven in de paragraaf 1.5. Beschikbare financieringsinstrumenten voor duurzaamheid en energietransitie van de Voortgangsbrief 2022.

Aanpak in de wijken
Samen met bewoners, organisaties en bedrijven is verder gewerkt aan het verminderen van hun energieverbruik en de transitie naar schone energie. In Zuidwest is gestart met de gebiedsaanpak, waarbinnen gezamenlijk met woningcorporaties gestart is met het transitieklaar maken en aansluiten van woningen. Vestia heeft al een positief besluit genomen om 264 woningen in dit gebied aan te sluiten op het warmtenet. Voor Mariahoeve is een intentieovereenkomst (warmte) tussen de gemeente en Haag Wonen op directieniveau vastgesteld. Daarnaast zijn dezelfde partijen samen gestart aan het toewerken naar aardgasvrij bij de renovatie van 600 woningen in Mariahoeve. In de Binckhorst is, naast het vaststellen van een voorkeurslocatie voor een geothermiebron, de aanbesteding gestart voor de warmteconcessie deelgebied Trekvliet-Maanweg.
Met de woningcorporaties is een planning vastgesteld voor de warmtetransitie per wijk.
Voor de vier samenwerkende wijken (Buurtschap Centrum 2005, Duttendel-Westbroekpark, Van Stolkpark en Archipelbuurt en Willemspark) zijn samen met de wijkverenigingen scenariostudies opgesteld.
En tot slot zijn in de Vruchtenbuurt 640 intentieovereenkomsten met huishoudens opgehaald voor de aansluiting op een warmtenet.

Verduurzaming MKB
Ook in 2022 zijn bedrijven gestimuleerd hun pand en bedrijfsvoering te verduurzamen. Op de website duurzamestad.denhaag.nl konden ondernemers in één oogopslag zien wat er voor hen beschikbaar was aan ondersteuning vanuit de gemeente. Met de milieubarometer hebben we ondernemers inzicht in hun energie- en waterverbruik gegeven zodat ze makkelijker konden bepalen waar het meeste te besparen viel. 79 horecaondernemingen en detailhandels kregen een zogeheten energiescan op locatie die laat zien hoe ze snel kunnen besparen op hun energierekening en die algemene tips geeft voor een duurzamere bedrijfsvoering.

Vanuit SolarCity zijn 324 dakscans voor zonnepanelen uitgevoerd door ondernemers. Voor 29 zonnepaneelprojecten in Den Haag is € 8,2 mln. subsidie toegekend vanuit de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie, kortweg SDE++.

Voor de collectieve inkoopactie verduurzaming (lancering in november 2022) schreven 226 ondernemers zich in. De gemeente verwacht hier nog een grotere toeloop nu deze actie doorloopt tot en met januari 2023. We hebben 43 horecaondernemers geholpen via de collectieve inkoop van terrasverwarmers, deze actie loopt ook door.

In duurzaamheidskringen voor zorg, buurthuizen, gebedshuizen, strandtenten en hotels stimuleerden we de energierekening en CO2-uitstoot terug te dringen door onderlinge kennisdeling. Hier deden circa 45 ondernemers aan mee. In het kader van voorlichting zijn het handboek ‘Duurzaamheid werkt voor Haagse ondernemers’ en de brochure over de overstap van gas naar inductie ‘Vlammen zonder vuur’ verspreid.

In 2022 zijn alle voorbereidingen getroffen voor de subsidieregeling isolatie bedrijfspanden. In 2023 gaat deze subsidieregeling in en gaat eigenaren en huurders van bedrijfspanden helpen in de kosten voor isolatie maatregelen zoals glasisolatie of het isoleren van dak, gevel, begane grondvloer en kruipruimte.

Walstroom
In maart 2022 is gestart met de aanleg van walstroom (220V) voor de drijvende steigers in de derde haven. Naar verwachting is de walstroomaansluiting in april 2023 gereed voor gebruik door kleinere schepen en de recreatieve vaart. Verder loopt de gebiedsontwikkeling op het Norfolkterrein en de aanleg van de walstroom samen op. De start realisatie van de walstroomaansluiting voor grotere schepen is naar verwachting eind 2023 voorzien, afhankelijk van de uitkomst van de aanbesteding.

Samen met bewoners en bedrijven
Op het digitaal loket www.duurzamestad.denhaag.nl staat alle informatie van de gemeente over de energietransitie en verduurzaming van woningen en bedrijven en zijn ook subsidies en andere regelingen van andere overheden te vinden. Afgelopen jaar is de opzet en vindbaarheid van de website verbeterd en is er een ‘wegwijzer’ toegevoegd om sneller bij de juiste informatie te komen. Via maandelijkse artikelen over de energietransitie is de stadskrant is een groot publiek bereikt.

In diverse wijken zijn bijeenkomsten en activiteiten georganiseerd in het kader van de energietransitie. Naast bewonersbijeenkomsten is er onder andere een geothermieconferentie gehouden. Stichting Duurzaam Den Haag zorgt, o.a. met subsidie van de gemeente, voor betere bewustwording, communicatie over duurzaamheid in Den Haag en het verbinden van initiatieven en initiatiefnemers.
Vanwege de gascrisis is extra aandacht besteed aan energiebesparing, o.a. door bijeenkomsten en een communicatiecampagne om inwoners te helpen energie te besparen. Er zijn twee burgerberaden georganiseerd in Statenkwartier en in Laak. Het resultaat van het burgerberaad statenkwartier is eind 2022 aan de raad aangeboden. De 3^e energiechallenge is met mooie resultaten en leerervaringen afgerond.

Het resultaat van het project Community Local-Led Development (CLLD) is dat er drie actiegroepen zijn opgestart, in Mariahoeve, Zuidwest (Morgenstond en Bouwlust/Vrederust) en Scheveningen. Zij hebben een gebiedsstrategie gemaakt rondom de energietransitie en hebben bewoners gevraagd project ideeën in te dienen. Het Lokaal Initiatievenfonds voor Schone Energie (LISE-fonds) is vormgegeven en in stelling gebracht om leningen te verstrekken om initiatieven te helpen in de doorontwikkeling. Het afgelopen jaar is er gefocust op de toeleiding naar het fonds en er zijn momenteel meerdere initiatieven in beeld die mogelijk gebruik gaan maken van het fonds. Zij worden verder begeleid naar een subsidieaanvraag.

Duurzaamheid

Klimaatbestendige stad
In 2022 hebben we Den Haag nog robuuster gemaakt tegen weersextremen, zoals hevige neerslag, hitte en droogte. Ook is een start gemaakt met het vormen van een visie op en strategie voor de zeespiegelstijging.

In veel fysieke werkzaamheden in de stad heeft de gemeente het goede voorbeeld gegeven door klimaatadaptieve maatregelen (o.a. meer ruimte voor groen en afkoppelen van hemelwater) en direct mee te nemen in het werk. In het bijzonder bij de herinrichting van het Panamaplein, Tesselseplein, Hondiusplein, Kaapseplein, de Stuwstraat, een stukje Van Musschenbroekstraat en het binnenplein van het Talentenhuis in de Schilderswijk. Daarnaast zijn de groeiplaatsen van bomen aan het Dr. de Visserplein (Scheveningen) verbeterd om het water beter vast te houden. Deze bomen worden intensief gemonitord, zodat mogelijk ook de rest van de bomen in Scheveningen zo betere groeiomstandigheden kunnen krijgen en zo hittestress verminderen.

Om nog meer werk met werk te kunnen maken is onderzocht wat de meerkosten (ontwerp, aanleg en beheer) van adaptieve maatregelen zijn. Maatregelen zonder meerkosten kunnen als minimale standaard in het handboek opgenomen worden. In het verlengde van de eerder uitgevoerde risicodialogen is in 2022 onderzocht welke plekken in de stad het meest kwetsbaar zijn voor hitte-, droogte- en wateroverlast. De resultaten uit dit onderzoek worden gebruikt bij het opstellen van de nieuwe werkagenda voor klimaatadaptatie begin 2023.

Het project van de Urban Water Buffer onder het Cromvlietpark is in 2022 afgerond en met het resterende Europese subsidiegeld is in de Van Musschenbroekstraat een pleintje klimaatbestendiger gemaakt. Ook is hier een innovatieve techniek toegepast om de bodem te verbeteren zodat de bestaande bomen beter kunnen groeien en zo voorbereid zijn op de komende rioolvervanging.

In 2022 zijn voorbereidingen getroffen om rond de route van de WarmtelinQ tijdens en na de aanleg direct klimaatadaptieve maatregelen te treffen. In Transvaal hebben studenten van zowel de Universiteit Wageningen als Hogeschool van Amsterdam onderzocht welke mogelijkheden er zijn om de wijk duurzamer in te richten. Klimaatadaptatie was daarbij een belangrijk aspect.

Samen met bewoners en bedrijven
Samen met vastgoedeigenaren in het centrum is rondom de Grote Marktstraat gestart met het vergroenen van daken. Ook is de samenwerking met woningbouwcorporaties in 2022 doorgezet. Dit heeft geleid tot verschillende vergroende binnentuinen waarin water opgevangen kan worden en die door extra groen en schaduw minder heet worden in de zomer.

Op het bedrijventerrein Zichtenburg Kerketuinen Dekkershoek zijn vanuit het project Upcycle Your Waste koploperbedrijven aangemoedigd om een voorbeeldproject te starten waarbij een deel van hun afval als grondstof duurzaam wordt hergebruikt. Vanuit het project PlastiCity zijn met een elektrische bakfiets bij 28 Haagse MKB-bedrijven hard plastics zoals flessen en bekers opgehaald, waarmee nieuwe producten worden gemaakt, zoals tassen of beschermingsmiddelen in de zorg.

Bewoners van Den Haag zijn ook in 2022 via Operatie Steenbreek en het programma dakenjacht gestimuleerd om groene daken aan te leggen en stenen te vervangen door groen. In 2022 is de Dakenjacht verder voortgezet. Met 6 wijkacties als het om groene daken gaat, dakcoaches die op verschillende plekken in de stad buren op weg helpen op het dak, inkoopacties voor zonnepanelen, de lancering van de Zonnewijzer, nieuwe coöperatieve daken in de stad en de eerste gesprekken en verkenningen voor gebiedsgerichte klimaat-adaptieve strategieën op daken. Voor wat betreft de groene daken is er in 2022 voor € 0,2mln. aan subsidie groene daken verleend. Er zijn in totaal ruim 260 aanvragen verleend. Voor het zesde jaar op rij heeft Den Haag meegedaan met de Operatie Steenbreek. Deelname aan Operatie Steenbreek heeft door nauwe samenwerking tussen Duurzaam Den Haag en de gemeente in 2022 gezorgd voor 307.178 ingeleverde stenen in ruil voor vaste planten. Den Haag heeft hiermee het Nederlands kampioenschap Tegelwippen gewonnen.

Voedsel
Het Stadslandbouwloket heeft gezorgd voor verbinding, advies, kennis en netwerkbijeenkomsten. Een paar mooie voorbeelden zijn een bijdrage aan het stadmakersfestival, een eindejaarbijeenkomst en vier thema-fietsexcursies langs voedselinitiatieven en -ondernemers. Dit is samen met de Voedselraad en Ons Eten georganiseerd. 
Via de Groene Matties is de begeleiding, materiaal en inrichting voor de Mengelmoestuin, Boerendorp en het Oogstfeest XL op vijf locaties in Den Haag Zuidwest georganiseerd. Tijdens het Oogstfeest was de uitreiking van de Potjes Challenge. Deze activiteiten zijn een onderdeel van de Regiodeal Zuidwest.   
De Foodwaste City Challenge had dit jaar twee versies. Hotels die in 2021 al meededen hebben dit jaar een verdiepingsmodule gevolgd, waarbij ingezoomd is op de meest verspilde producten, zoals brood. De nieuwe deelnemers deden dezelfde (basis) module als vorig jaar. Zij hebben ook 40% minder verspilt van het ontbijtbuffet.

Ook in 2022 was de gemeente een Fairtrade-gemeente. Het is moeilijk om een kernteam op te zetten om het label te behouden. Er worden andere vormen met de organisatie onderzocht, bijvoorbeeld met de buurgemeenten. De Duurzame Masterchef is afgelopen het najaar weer van start gegaan met negen enthousiaste klassen.  

Geluidssanering
Er is een Europese aanbesteding (advies) gestart om voor de komende vijf jaar de geluidmetingen in de woningen uit te laten voeren door externe adviseurs. Daaropvolgend is in een tweede Europese aanbesteding een uitvraag gedaan naar aannemers die de geluid sanerende maatregelen uit kunnen voeren.
Het concept saneringsprogramma voor de eerste subclusters wacht nog op formele goedkeuring van het Bureau Sanering Verkeerslawaai. Den Haag is met de pilot Prinsegracht al van start gegaan met de eerste tranche van circa 200 woningen na informeel akkoord Bureau Sanering Verkeerslawaai. De woningeigenaren zijn door de gemeente inmiddels uitgenodigd om deel te nemen aan dit project. Den Haag zal starten met de uitvoering zodra het saneringsprogramma formeel is goedgekeurd.

Verduurzamen sportclubs en scholen

Sportverenigingen en scholen zijn ook dit jaar gestimuleerd om hun energieverbruik te verlagen. Dit staat toegelicht bij programma 10 Sport.

Afvalverwijdering en afvalstoffenheffing

Tarief afvalstoffenheffing
In 2022 zijn alle tarieven voor afvalstoffenheffing met 6,89% verhoogd (RIS 309969). Hiermee komen de totaal gerealiseerde opbrengsten voor afvalstoffenheffing op circa € 92,0 mln.

Huishoudelijk afval
Er is in 2022 in totaal 221.510 ton aan afval in Den Haag geproduceerd, een daling van 14.749 ton ten opzichte van 2021. Het aandeel restafval is met 9.742 ton gedaald, een daling van 6,24%. Sinds 2020 is het restafval per inwoner gedaald van 280 kilo naar 268 kilo in 2021 en 248 kilo in 2022. De daling komt voornamelijk omdat er tijdens corona een piek was in het aanbod van afval. Het scheidingspercentage is in 2022 echter met 1,36% is afgenomen naar 32,41%. De achterliggende reden van deze daling in gescheiden stromen is onduidelijk. De hoeveelheden van de meeste fracties zijn in 2022 gedaald, waarbij GFT, KCA en textiel met meer dan 10% negatieve uitschieters zijn. Positief is dat, onder meer door de matrasseninzamelroute en aanvullende afspraken met de verwerker, ook natte matrassen gerecycled kunnen worden. Hierdoor zijn er in 2022 nog meer matrassen uit het grofvuil gehaald en gerecycled.

Ondergrondse restafvalcontainers en afvalsorteerstraatjes
In 2022 is de plaatsing van ondergrondse restafvalcontainers (ORAC's) en afvalsorteerstraatjes in de stad voortgezet. Hiermee wordt verdere uitvoering aan het vijfde programma ORAC's (RIS 297091) en het raadsbesluit Overige ondergrondse restafvalcontainers (RIS 302553) gegeven. In totaal zijn er 56 ondergrondse restafvalcontainers geplaatst. Dit is minder dan begroot vanwege langere doorlooptijd van de ontwerptrajecten in de buurten Zuidwal (centrum) en Bloemenbuurt-Oost (Segbroek) en vertraging doordat bochten in de weg aangepast moesten worden voor plaatsing van de ORAC's  zodat de vrachtwagens de containers kunnen legen.
Daarnaast zijn er 42 containers geplaatst in 6 afvalsorteerstraatjes, met containers voor papier, plasticverpakkingen, metaal en drankkartons, textiel en glas.

In februari 2022 zijn in stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg de vulgraadsensoren in de ondergrondse restafvalcontainers geplaatst (RIS 307373). Vanaf dat moment worden alle ORAC's in Den Haag met behulp van deze sensoren geleegd op basis van de vulsnelheid, met meer maatwerk en efficiëntie bij het legen en minder vervoersbewegingen en CO2-uitstoot als resultaat.

In november 2022 is in de Zuigerstraat en de Genemuidenstraat gestart met een proef met de kartonhulp. Met behulp van dit apparaatje op de papiercontainers kunnen bewoners de kartonnendozen gemakkelijk klein maken. Wanneer karton klein wordt gemaakt past er meer in de containers en raken containers minder snel verstopt.

Afvalstromen
Het afval bevat waardevolle grondstoffen. In 2022 zijn we doorgegaan met het stimuleren van afval scheiden. Er zijn 5 ondergrondse restafvalcontainers omgezet naar containers voor plastic, blik en drankpakken (PMD-containers). In totaal zijn er nu 335 PMD-containers in de stad.
We ondersteunen bewoners die hun groente- fruit- en tuinafval wel willen scheiden, maar dat nu niet goed kunnen. Hiervoor hebben we een proef gedaan met nieuwe inzamelopties voor bioafval, de Freshstations en de minicontainers. Dit zijn beide inpandige inzamelmiddelen voor bioafval in de hoogbouw. De containers zullen van een pasjessysteem voorzien zijn om de kwaliteit van het ingezamelde materiaal te waarborgen.

Ten slotte zijn voor de vestiging van een Haags Circulair Ambachtscentrum met een coalitie van sociale en circulaire ondernemers voorbereidingen getroffen. Kringloopgoederen die worden ingeleverd kunnen in de toekomst voor reparatie en revisie naar het Circulair Ambachtscentrum. Daarnaast is een groep van reparateurs gevormd en zijn voor bewoners reparatieboxen beschikbaar gesteld. Er wordt actief gezocht naar een geschikte locatie, met genoeg oppervlakte en een goede bereikbaarheid voor bezoekers.

Bedrijfs- en schoolafval
Bedrijven, gemeente en inzamelaars hebben de mogelijkheden verkend om slimmer met afval om te gaan. Zo hebben bedrijven in de binnenstad op kleine schaal contracten gebundeld, is vanuit de gemeente gefaciliteerd in het fijnmazig zero emissie inzamelen op het strand en hebben inzamelaars zich verenigd in een white label concept om het aantal vervoersbewegingen in het centrum terug te dringen. Andere mogelijkheden voor bedrijfsafvalinzameling en de rol van de gemeente daarbij worden verkend.
Naast de reguliere inzet van leskisten met informatie over onder andere afvalscheiding en grondstoffenbehoud, zijn bij ongeveer 15 scholen afvalsorteeranalyses uitgevoerd. Aan de hand van de sorteeranalyses wordt geadviseerd over afvalpreventie en hoe beter kan worden gescheiden. Daarnaast hebben 19 groepen van in totaal 9 scholen in 2022 deelgenomen aan de e-wasterace en hebben zij elektrische apparaten ingezameld

Om de grondstoffentransitie te stimuleren zijn circulaire maakbedrijven gestimuleerd om zich in Den Haag te vestigen en zijn zij gekoppeld aan bedrijven met kansrijke afvalstromen.

Met het pilotproject Spullenbak testen we met maximaal 1.000 Haagse huishoudens vraaggericht inzamelen. Daarmee zorgen we dat beschikbaar gestelde grondstoffen hun weg vinden naar nieuwe gebruikers. Het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van grondstoffen speelt hierbij een belangrijke rol.

Milieubeleid, milieubeheer en luchtkwaliteit

Bodembescherming en bodemsanering
De gemeente heeft de verantwoordelijkheid om risico’s voor mens en milieu als gevolg van bodemvervuiling te voorkomen. Sinds 1980 wordt gewerkt aan de sanering van bodemverontreinigingen. Het bodembeleid van het Rijk is erop gericht om gevallen van ernstige bodemverontreiniging te saneren, danwel eventuele risico’s te beheersen (onder controle zijn). Veel saneringen kunnen in de nabije toekomst worden afgerond. Een aantal saneringen moeten eeuwigdurend worden bewaakt en in stand worden gehouden.

In het kader van het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (RIS 299493) worden de eeuwigdurende saneringsopgaven, zoals de beide gasfabrieksterreinen (Binckhorst en Gaslaan) en voormalige stortplaatsen (Puinduinen en Westduinpark), binnen Den Haag beheerd, evenals de langlopende saneringsopgaven. In het afgelopen jaar zijn 13 projecten afgerond. Hierbij gaat het in vijf gevallen om een saneringsproject. De andere acht gevallen betreffen locaties waar stadslandbouw is gepland. Van deze locaties is de milieuhygiënische bodemkwaliteit onderzocht. Hieruit blijkt dat er veilig groente en fruit geteeld kan worden.

In 2022 is, na het bepalen van de achtergrondwaarden, op basis van het uitvoeringsprogramma van het convenant Bodem & Ondergrond onderzoek gedaan naar lokale bronnen van bodemverontreiniging met PFAS-verbindingen. Voor 290 locaties is historisch onderzoek uitgevoerd. Op basis hiervan is een groot aantal locaties niet meer verdacht. Op 17 locaties is een indicatief bodemonderzoek uitgevoerd naar PFAS-verbindingen.

Luchtkwaliteit
Begin 2022 is de jaarlijkse rapportage opgesteld over de kwaliteit van de lucht in Den Haag. Dit gebeurt aan de hand van de landelijke rapportage van Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de eigen gemeentelijke meetpunten. Kern: Den Haag voldoet aan de Europese grenswaarden voor fijnstof en stikstofdioxide en werkt toe naar de (strengere) advieswaarden van de Wereld Gezondheidsorganisatie. De voortgangsrapportage luchtkwaliteit 2022 wordt apart naar de raad gestuurd. Den Haag heeft het Schone Lucht Akkoord ondertekend en werkt met het Rijk, Provincies en andere gemeenten samen om de luchtkwaliteit verder te verbeteren (RIS 304354).

Milieuzones
Per 1 januari 2022 zijn de toelatingscriteria voor vrachtauto’s in de milieuzone diesels aangescherpt naar emissieklasse 6 en is de voertuigklasse autobussen toegevoegd. De milieuzone diesels geldt voor personen-, bestel- en vrachtauto's en autobussen. Daarnaast is er een milieuzone voor 2-takt brom- en snorfietsen ter grootte van de hele stad.

Omruilregeling
De subsidieregeling demontage dieselvoertuigen, bromfietsen en snorfietsen Den Haag 2022 (RIS 311706) is verlengd met 4 maanden tot en met 31 maart 2023. Bij deze verlenging is communicatie ingezet om nogmaals bekendheid te geven aan deze demontageregeling voor dieselauto's, brom- en snorfietsen in samenhang met de ingevoerde milieuzone brom- en snorfietsen, de milieuzone dieselauto’s en de helmplicht voor snorfietsen per 1 januari 2023. In totaal zijn 537 subsidies vastgesteld. De meeste voor de sloop van brom- of snorfietsen. De subsidies zijn vooral gebruikt als tegoed voor de aanschaf van een (elektrische) fiets of elektrische brommer.

Hout stoken
In de zomer van 2022 was er een voorlichtingscampagne over verantwoord en schoner stoken van hout. De campagne was zowel online via social media als via borden langs de weg in de stad. Ook is een samenwerkingsproject met Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) gestart waarbij er alternatief lesmateriaal wordt ontwikkeld voor de educatieve lessen met kampvuren op scholen, kinderdagverblijven en scouting.

Stadslogistiek
Samen met het Platform Stedelijk Distributie heeft Den Haag in 2022 verder gewerkt aan de communicatie rondom nul-emissie stadslogistiek. Er zijn veel koplopers geïnterviewd en, samen met Techniek NL, is de actie 'Trap je bus eruit’ gestart, waarbij installatiebedrijven gratis gebruik mogen maken van twee elektrische bakfietsen. Ook is, samen met Leaseplan en Zeeuw & Zeeuw de Roadshow ‘Elektrisch rijden voor winkeliers’ gestart, waarbij winkelstraten in Den Haag twee maanden gratis gebruik mogen maken van een elektrische deelbestelbus. De bevoorrading van de gemeente via de gezamenlijke logistieke 'hub' is in 2022 verder opgeschaald. Tot en met oktober 2022 zijn we van 6 naar 15 leveranciers gegaan en is de bespaarde CO2-uitstoot van 2.040 kg naar 11.670 kg gestegen.

Laadinfra

In 2022 is het ‘Uitvoeringsplan openbare laadinfrastructuur voor elektrische personenauto's 2021-2024’ ( RIS 311235 ) vastgesteld door de gemeenteraad. Hiermee is ook de resterende € 2,3 miljoen uit de reserve Duurzaamheid en Energietransitie vrijgekomen. Met deze aanvullende investering uit de Enecomiddelen kan de uitrolsnelheid van de openbare laadpalen tot en met 2024 worden verdubbeld van circa 200 naar circa 400 per jaar, bij gelijkblijvende omstandigheden. Investeringen in laadinfra zijn revolverend. Er zijn 410 laadpalen (circa 820 laadpunten) bijgekomen. Het totale aantal openbare laadpalen komt hiermee op circa 2.385. Reguliere laadpalen hebben twee laadpunten, dit betekent dat er nu circa 4.770 openbare laadpunten in de stad zijn.
De voorbereidingen voor de aanbestedingstrajecten voor snelladers bij taxistandplaatsen en voor kortparkeersnelladers zijn bijna afgerond. De verwachting is dat deze aanbestedingen in het eerste kwartaal van 2023 gepubliceerd kunnen worden. Voor de aanbesteding van de reguliere laadpalen worden toekomstscenario’s uitgewerkt. Voor de realisatie van laadpleinen zijn verschillende potentiële locaties onderzocht en voorbereid. 

Eind 2022 is gestart met werkzaamheden bij de huidige snellaadstations in het Beatrixkwartier en de Leidsestraatweg om zowel het aantal snelladers als de laadsnelheid te verhogen. 

Externe veiligheid 
De gemeente heeft ook in 2022de ruimtelijke plannen en omgevingsvergunningen zo vroeg mogelijk getoetst op externe veiligheidsrisico’s. Dit valt onder de wettelijke milieutaken die worden uitgevoerd door de Omgevingsdienst Haaglanden. Jaarlijks worden metingen uitgevoerd, waaruit blijkt of de vervoerders zich houden aan de routering voor gevaarlijke stoffen.

Omgevingsdienst Haaglanden
De negen gemeenten in de regio Haaglanden en de provincie Zuid-Holland hebben hun wettelijke milieu-uitvoeringstaken ondergebracht in de Omgevingsdienst Haaglanden. De bijdrage van Den Haag voor 2022 bedroeg circa € 6,8 mln. (bijdrage na minder werk en na indexatie). In de jaarrapportage 2022, die in het 1^e kwartaal van 2023 wordt gepubliceerd, is de mate van realisatie van het jaarwerkplan Den Haag weergegeven.

Geluidshinder
In 2022 is uitvoering gegeven aan het Actieplan geluid Den Haag 2021-2023 (RIS 308264). Dit actieplan richt zich vooral op omgevingsgeluid als gevolg van wegverkeer. In het actieplan geluid zijn 3 sporen benoemd: spoor 1: schone en stillere mobiliteit; spoor 2: fysieke geluidsmaatregelen en spoor 3: geluidbeleving. De acties uit spoor 1 komen voort uit de Aanpak Schoon vervoer, daarover wordt in de paragraaf luchtkwaliteit gerapporteerd. In 2022 is vanuit spoor 2 opdracht gegeven voor een onderzoek naar geluidsoverlast van luide voertuigen. Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) heeft in oktober 2022 op drie wegvakken metingen uitgevoerd. De eindrapportage wordt in het eerste kwartaal van 2023 verwacht. In 2022 zijn volgens de vijfjaarlijkse cyclus de geluidsbelastingkaarten berekend.

Natuur- en milieueducatie
De gemeente vindt het belangrijk dat de inwoners van Den Haag van jongs af aan in aanraking komen met de thema’s milieu en duurzaamheid. De gemeentelijke afdeling Natuur- en Milieueducatie (NME) verzorgt hierbij de duurzame basisvorming. Het Haagse primair en voortgezet onderwijs kan gebruikmaken van de lessen, excursies leskisten, keuzekisten en projecten van NME. Ook biedt NME ondersteuning bij het ontwikkelen en organiseren van projecten. Er zijn door de scholen meer producten afgenomen dan in de coronaperiode. Het tekort aan onderwijzend personeel heeft nog wel impact op het aantal aanvragen. De inschrijvingen voor het jaarprogramma Milieueducatie voor het schooljaar 2022-2023 geven aan dat de stijgende lijn van aanvragen gestaag toeneemt. Aan Natuur- en Milieueducatie is in 2022 circa € 4,4 mln. besteed. Dit is inclusief School in Bos in het Drentse Wilhelminaoord, waar leerlingen uit groep 7 en 8 op werkweek kunnen gaan.

De resultaten voor schooljaar 2021-2022:

• 84% van de basisscholen heeft producten bij Milieueducatie afgenomen.
• Bijna 1.000 groepen hebben educatie gevolgd bij Milieueducatie, ongeveer 25.000 leerlingen. Het gaat om ongeveer 50% van alle leerlingen in het reguliere basisonderwijs plus het speciaal basisonderwijs in Den Haag.
• 44% van de scholen in het voortgezet onderwijs hebben producten van Milieueducatie besteld.
•  Milieueducatie heeft goede contacten met de kinderopvangcentra. 44 van deze centra nemen producten af.
• In 2022 hebben ruim 3.000 Haagse basisschoolkinderen en ruim 50 Pabo-studenten een kampweek gehad bij Buitencentrum School in Bos in Wilhelminaoord. We hebben hiermee 61 verschillende Haagse Basisscholen ontvangen bij School in Bos en 2 Hbo-instellingen.

Overige resultaten:

• Den Haag Werkt heeft ook in 2022 het onderhoud van het groen gedaan op de terreinen van Milieueducatie en op de stadsboerderijen. Hiervoor is in 2022 € 0,82 mln. uitgegeven.
• Meer blad in de stad is ook zichtbaar bij Milieueducatie. In november zijn bij 33 scholen tientallen bomen geplant. Er is een nieuwe FBI-koffer (Fantastische Boom Inspecteurs) gemaakt over bomen. Ook wordt er gewerkt aan het vergroenen van schoolpleinen.
• Er is een nieuwe leskist over klimaatverandering gemaakt en er zijn veel nieuwe producten ontwikkeld rond Energietransitie.
• Voor het aanbod voor het voortgezet onderwijs is een plan van aanpak gemaakt, dat in 2023 zal worden uitgevoerd.
•  In het atrium van het Stadhuis is een tentoonstelling over afval gehouden.