Economie

Beleidsverantwoording per activiteit

1. Attractieve stad
Begrotingsactiviteit: Promotie, toerisme en marketing

Den Haag moet een attractieve stad met goede voorzieningen zijn voor bewoners, talent, bezoekers en bedrijven. Bestedingen van bezoekers leiden tot meer omzet- en groeimogelijkheden voor bedrijven en brengen werkgelegenheid in de stad. Den Haag positioneert zich wereldwijd als internationale stad van vrede en recht en als stad aan zee. Deze positionering van Den Haag is een belangrijke factor bij het aantrekken van bezoekers, bedrijvigheid en talent.

Toerisme
In 2022 is de Strategie Toerisme 2020-2025 (RIS 302975) uitgevoerd. The Hague & Partners (TH&P) heeft in de toeristische marketing en informatievoorziening (jaarlijkse 0pdracht van € 1,8 mln.) veel nadruk gelegd op het stimuleren van hotelboekingen, regionale marketing, het spreiden van bezoekers over het jaar en over de stad.  De belangrijkste resultaten zijn: € 156 mln. aan internationale mediawaarde, € 92 mln. aan nationale mediawaarde en circa € 2,4 mln. bezoekers op Denhaag.com.

In 2022 is € 0,6 mln. besteed aan programmering en het vergroten van het toeristisch aanbod. De Koninklijke Wachtkamer op station Hollands Spoor is opengesteld en gaat voortaan twee perioden per jaar open voor bezoekers. Om de bezoekersstromen rond het Binnenhof op peil te houden, is onder meer een bloemententoonstelling op de Lange Vijverberg en blow-up art gerealiseerd. In september was er weer een Koninklijk programma, met onder meer een buitenbioscoop en koninklijke rondvaarten op de Hofvijver.  Oktober stond in het teken van de Spinozamaand met lezingen en Spinoza rondvaarten. November en december stonden zoals elk jaar in het teken van het Have a Royal Winterprogramma, waarbij in 2022 nieuwe activiteiten zijn georganiseerd met middelen van het Sociaal Economisch Herstelplan zoals de inzet van de historische tram tussen de binnenstad en Scheveningen-Bad, de organisatie van een winterse shoppingnight in de binnenstad en het nieuwe evenement Magic Scheveningen. Daarnaast is geïnvesteerd in energiezuinige sfeerverlichting en lichtobjecten.
Verder is geïnvesteerd in de verfraaiing van winkelgebieden door de realisatie van een fotokunstwerk van het Vredespaleis bij de stadsentree vanaf Den Haag Centraal Station en een fotowaardige muursticker van het Meisje met de Parel in het Hofkwartier.  Tot slot is de campagne van het Mauritshuis rond het 200-jarig bestaan financieel ondersteund, om een grotere landelijke campagne mogelijk te maken.

Citybranding
Begin 2022 is de ‘Haagse Positioneringsstrategie en Aanpak 2021-2025’ door de gemeenteraad vastgesteld.
Deze helpt ervoor te zorgen dat de eigenheid in het DNA van Den Haag de basis vormt bij het ontwikkelen van de stad, in de communicatie met Hagenaars en in de manier waarop Den Haag zich laat zien aan de buitenwereld. Haagse citybranding gaat om de Haagse eigenheid; alles wat Hagenaars zo trots maakt en waarmee zij zichzelf en hun stad in positieve zin onderscheiden van andere steden en hun bewoners. We hebben in 2022 de digitale merkomgeving ontwikkeld die helpt het Haagse DNA in te zetten bij - onder andere - communicatie met de stad.

We hebben een strategie Internationale Media aanpak ontwikkeld. Er is gestart met de uitvoering door het aanstellen van een kwartiermaker bij The Hague & Partners. Daarnaast is er geïnvesteerd in een digitale omgeving met inspirerende verhalen over de verdieping van het profiel vrede en recht (naast de het traditionele profiel de missiegedreven economie) onder de noemer “Stories of Purpose’. Deze moeten de internationale media inspireren om verhalen over Den Haag te publiceren.
Er is een heldere strategie ontwikkeld die een bijdrage moet leveren aan het imagoversterking van Den Haag bij talent. Onderdeel was de doorontwikkeling van de online middelen en een vaste partij voor beheer en content socials en website BeHague. In 2022 is € 0,5 mln. besteed aan citybranding.

Horeca
Begin 2022 waren er 12.940 banen in de horeca, een toename van 210 banen ten opzichte van begin 2021. Ten opzichte van begin 2020 (voor de coronacrisis) is het aantal horecavestigingen met 10 afgenomen en het aantal banen met 250 (-2%). De terrassen mochten deze zomer weer met 25% uitgebreid worden en parkeerplaatsen mochten als terras worden ingericht. Deze uitbreidingen zijn verlengd tot 1 maart 2023 (RIS311448)
Op 24 mei 2022 is de raad geïnformeerd over het digitale horecaregister (RIS312264), dat via een kaart op de website van Den Haag (Den Haag op kaart) is te raadplegen. Op 10 juni 2022 is de Startnotitie Nachtvisie Den Haag: de Kracht van de Nacht (RIS312101) naar de raad gestuurd. Deze notitie brengt de belangrijkste vraagstukken rondom de nacht in Den Haag in kaart.

Detailhandel
De coronacrisis had ook in 2022 grote gevolgen voor de retail. Dit heeft geleid tot een verschuiving naar on-line verkopen. Opvallend is dat juist de buurt en wijkwinkelcentra hier minder last van lijken te hebben en de leegstand daalt. De winkelgebieden zijn ook in 2022 ondersteund met een eindejaarsubsidie. Het Haags Retailpunt richt zich na een evaluatie weer meer op de winkelgebieden. De grootschalige publiekscampagne “Den Haag pakt je in” die in 2022 voorde 2e keer is gehouden laat zien hoe de gemeente de bezoekerseconomie ook na de coronatijd een stimulans heeft gegeven.

Naast alle coronagerelateerde acties voor promotie e.d. zijn ook andere verbeteringen te zien. In Winkelcentrum Loosduinen is gewerkt aan de entrees en het groen. Dit jaar zijn de 4 uitgestelde BIZ-trajecten van 2021 positief afgerond. De strippenkaart (een financiële bijdrage vanuit het Haags Retailpunt) is door 13 winkelgebieden ingezet. Kosten van deze en andere acties uit het actieprogramma in 2022: € 0,6 mln.

Binnenstad  
In 2022 is binnen de publiek-private samenwerking gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de Haagse binnenstad. De nadruk lag dit jaar op het opstellen van het concept Binnenstadsplan 2030, waarin een visie voor de lange termijn is opgenomen.  Er zijn verschillende bijeenkomsten met de gebruikers van de binnenstad geweest en de directe stakeholders hebben een reactie gegeven op het concept Binnenstadsplan. De verwachting is dat het Binnenstadsplan 2030 halverwege 2023 bestuurlijk vastgesteld wordt. Verder is het advies binnenstadsmanagement (organisatorisch en financieel) afgerond en is er twee keer een vastgoedtafel voor vastgoedeigenaren in het kernwinkelgebied georganiseerd. Vanuit strategisch locatiebeleid is in samenwerking met de vastgoedeigenaren gewerkt aan transformatieplannen van 3 strategische locaties: Priba aan de Grote Marktstraat/Vlamingstraat (combinatie van winkels, horeca en woningen), STAAL aan de Lange Houtstraat (combinatie van kantoren, horeca en museale functie) en Hudson Bay aan de Grote Marktstraat. Voor de Hudson Bay locatie is in 2022 bekend geworden dat de Universiteit Leiden en andere universitaire samenwerkingspartners zich hier gaan vestigen.

In totaal is in 2022 € 0,8 mln. besteed aan de binnenstad.

Congressen
Den Haag wil meer internationale congressen naar de stad trekken, omdat congresdeelnemers veel besteden en het imago van Den Haag als congresstad erdoor verbetert. De marketing en acquisitie van congressen doet The Hague Convention Bureau. Er wordt gericht geworven zodat congressen qua aard en inhoud passen bij de economie en het profiel van Den Haag. In 2022 was € 1,2 mln. gemoeid met deze opdracht.

The Hague Convention Bureau heeft met middelen uit het Sociaal Economisch Herstelplan een methodologie Event Design opgezet waarin congresorganisatoren worden geholpen om hun evenement te ontwerpen. Dit wordt ingezet als acquisitiestrategie en maakt Den Haag een koploper op dit gebied. Voorbeelden van associatiecongressen waarvoor er ontwerpen worden gecreëerd zijn Whistleblower International, Internationale Conferentie Ombudsman en International Geothermal Conference. Er zijn in 2022 verschillende congressen binnengehaald zoals de Impact Summit en de GovTech Summit.

Evenementen
De gemeente droeg in 2022 € 2,7 mln. bij aan evenementen die de stad economische spin-off opleveren. Vanaf februari zijn mede met middelen vanuit het Sociaal Economisch Herstelplan 16 grootschalige publieksevenementen (RIS311065) waaronder een aantal jaarlijks terugkerende evenementen en 35 kleinschalige publieksevenementen mogelijk gemaakt. Toegankelijkheid is één van de aandachtspunten waarop organisatoren worden geattendeerd in de bijlage van de subsidiebeschikking. Na een periode van twee jaar corona is Den Haag met hulp van de gemeente gepositioneerd als aantrekkelijke evenementenstad (ook in de winter). Daarnaast heeft zij een podium kunnen bieden aan een concert met Anouk op het Malieveld en 4 strandconcerten van Live on the Beach. Organisatoren van geannuleerde evenementen door corona zijn tegemoetgekomen (RIS307979). Bovendien is voor alle evenementen meegedacht in oplossingen, omdat de sector in 2022 te maken kreeg met hoge kosten als gevolg van de inflatie en energiecrisis en tegenvallende inkomsten door een onzekere sponsormarkt en fondsen die een andere koers gingen varen.

Dit jaar vonden ook de Invictus Games plaats en in de zomer het jeugd WK zeilen. Eind 2022 is de evaluatie van het locatiebeleid gestart en deze wordt in het eerste half jaar van 2023 afgerond.

2. Veerkrachtige economische structuur
Begrotingsactiviteit: Economische ontwikkeling en structuurversterking

De economische structuur van Den Haag moet diverser worden zodat de economie minder kwetsbaar is en beter aansluit op de arbeidsmarkt. Daarom wordt geïnvesteerd in een aantal innovatieve groeisectoren die een belangrijke bijdrage leveren aan maatschappelijke uitdagingen op het gebied van digitalisering, veiligheid, verduurzaming en gezondheid. Daarmee dragen we als stad bij aan een veiligere, betere en rechtvaardige wereld. Daarnaast zetten we in op het versterken van de (ambachtelijke)maakindustrie, zorg en bouw. Deze sectoren zijn van groot belang voor onze inwoners (woningbouwopgave/toegankelijke zorg) en bieden veel werkgelegenheid.

Verbreding van de economie in maak, zorg en bouw
Met de partners in de stad zijn uitvoeringsplannen voor zorginnovatie en maakindustrie ontwikkeld,
met extra aandacht voor de kansen in Zuidwest. Met Innovation Quarter is een investeringsfonds van € 2,3 mln. gerealiseerd waarmee het midden- en kleinbedrijf en ondernemers kunnen groeien en nieuwe banen ontstaan in de gezondheidszorg. Met Yes!Delft is een programma opgezet om startende zorgbedrijven te ondersteunen.

De maakindustrie heeft zich onder begeleiding van de gemeente georganiseerd in sectortafels, een vereniging van maakbedrijven en een bedrijfshuisvestingsoverleg om de ontwikkeling van ruimte voor de maak te versnellen.

Legal & Policy (recht & overheid)
Op 1 november vond de internationale GovTech Summit 2022 met steun van de gemeente plaats.  Diverse sprekers gingen in op de digitale transformatie van overheden. De summit was met meer dan 1200 deelnemers uit heel de wereld een succes.
Op de GovTech Summit is – met steun van de gemeente – de GovTech NL hub gelanceerd. Deze nieuwe hub in Den Haag wordt de Nederlandse creatieve en ondernemende community voor innovatie van de overheid.   

In november 2022 is de vijfde editie van de ‘Hackathon for Good’ georganiseerd.  130 hackers hebben hun vaardigheden ingezet om urgente maatschappelijke problemen het hoofd te bieden.  

Boekingen van hoorzittingen en andere juridische bijeenkomsten groeien in het The Hague Hearing Centre. Het Hearing Centre trekt internationale partijen aan: medio 2023 zal de lokale divisie van het Europees Octrooigerecht (‘Unified Patent Court’) zich in het Hearing Centre vestigen en een nieuw Internationaal Arbitrage Instituut gericht op de luchtvaart heeft zich hier nu ook gezeteld.

De gemeente heeft met het project ‘Vergroting toegang tot recht’ de toegang tot het recht in de wijken in stadsdeel Escamp vergroot met juridisch-maatschappelijke spreekuren. Inwoners zijn blij en problemen worden opgelost. Workshops waarin er een Haagsche advocaat in groep 8 op Haagsche basisscholen komt zijn succesvol gestart.   

In 2022 is € 0,3 mln. besteed aan het cluster Legal & Policy.

Veiligheid
In 2022 is aan stichting Security Delta (HSD) subsidie verleend voor innovatiesamenwerking, talent, financieringsmogelijkheden en het aantrekken en helpen groeien van bedrijven binnen de sector veiligheid (RIS314013). De stichting droeg onder andere bij aan 47 kennissessies, 20 HSD talks voor het MKB en werkte met 100 partijen aan 10 innovatieprogramma’s.

Samen met de ministeries van Justitie & Veiligheid en Economische Zaken en Klimaat heeft Den Haag op 18 en 19 oktober 2022 de internationale One Conference georganiseerd: de grootste cybersecurity conferentie van Nederland. Op beide dagen werd het evenement goed bezocht (3.400 bezoekers). The ONE had een sterk inhoudelijk programma en leverde de stad veel publiciteit op, onder andere via het online magazine en de promotievideo.

In 2022 heeft Innovation Quarter vanuit de gemeente en de provincie financiering ontvangen om lokale en regionale cybersecurity bedrijven te ondersteunen in hun internationaliseringsambities. In 2022 zijn er 12 activiteiten georganiseerd gericht op internationalisering van de cyber securitysector, waar 124 deelnemers aan hebben mee gedaan. Voorbeelden van activiteiten zijn de Globaliser (7 deelnemers), Trade Relations gesprekken met betrekking tot kansen om te internationaliseren (25 deelnemers) en RSA conference 2022 (32 deelnemers).

De totale kosten voor het veiligheidscluster bedroegen € 1,3 mln. in 2022.

Impact Economy
In 2022 vestigden 14 impact-ondernemers zich in de stad. Apollo14, een van de hubs voor impact startups, is nog steeds volledig bezet en ook de andere hubs in de stad zoals The New Farm, The Hague Tech en de Humanity Hub worden goed gevonden door de ondernemers. Vanuit het Sociaal Economisch Herstelplan hebben 13 samenwerkingsverbanden van impact ondernemers subsidie ontvangen om hun innovatieve ideeën in praktijk te brengen. Het gaat om ideeën die bijdragen aan een veilige, betere en rechtvaardige wereld. Innovaties die belangrijk zijn voor de Haagse economie en werkgelegenheid.  

Ruim 2.000 impact makers uit 42 landen van over de hele wereld kwamen op dinsdag 15 november naar de Fokker Terminal in Den Haag voor de 7^e editie van ImpactFest, mede georganiseerd door de gemeente. Nooit eerder waren er zoveel bezoekers om hun oplossingen te presenteren, te pitchen voor investeerders, ervaringen uit te wisselen en kennis op doen. Op ImpactFest zijn de winnaars van de Haagse Vernieuwers Prijs 2022 bekend gemaakt, waaronder het bedrijf Weco dat zich bezighoudt met energie uit golven. Ook heeft de Global Get in the Ringfinale plaatsgevonden, een wereldwijde competitie voor impact startups.

In 2022 is het gezamenlijke Startup in Residence-programma met de gemeente Den Haag, 4 ministeries en de Provincie Zuid-Holland succesvol voortgezet met 24 challenges, waarvan 10 van de gemeente Den Haag. Tenslotte zijn 10 bedrijven in samenwerking met StartupBootcamp geholpen met het opschalen van activiteiten binnen het ImpactCity Accelerator programma. In totaal is in 2022 € 1,0 mln. besteed aan het programma Impact Economy.

Energie

Qua nieuwe energieoplossingen lag de focus in 2022 op Offshore Wind, Marine Energy en Geothermie. De stad organiseerde op 9 maart het event ‘Experience Geothermal The Hague’, waarbij de internationale geothermiesector in contact is gebracht met het Haagse netwerk. Om talent in de energiesector aan Den Haag te binden is het concept ‘The Hague Energized’ ontwikkeld. Energieprofessionals uit stad en regio ontmoeten elkaar op wisselende locaties in de stad rondom thema’s in de energietransitie. Het bedrijf Air Products, gespecialiseerd in o.a. waterstofoplossingen vestigde zich in Den Haag.

Internationale stad
In 2022 hebben zich 9 internationale organisaties in de stad gevestigd, waaronder de internationale ngo Integrity Initiatives International en The Hague International Research Institute Migration Law. In totaal werd vanuit de bestemmingsreserve Internationaal en Werving € 0,1 mln. ingezet voor de werving en het behoud van internationale organisaties en bedrijven.
Daarnaast is € 1,5 mln. besteed aan het verdiepen en versterken van het profiel van Den Haag als internationale stad van Vrede en Recht door bijdragen aan congressen, evenementen en andere activiteiten van internationale organisaties uit het Haagse ecosysteem van Vrede en Recht. Aan de specifieke rol van Den Haag in internationale netwerken en Europa is € 0,1 mln. besteed

Resilience
Er zijn verschillende activiteiten uitgevoerd om de veerkracht van Den Haag te versterken, waaronder een ‘Resilience streetlab’. Hierin zijn kansen, krachten en beperkingen onderzocht van gebiedsgericht integraal werken in Segbroek (RIS311809). Ook is een impactscan uitgevoerd naar  de energiecrisis met concrete handelingsperspectieven (RIS313164, RIS313317, RIS313571 en RIS314027).
In 2022 ging het project Stedelijke Samenwerking Kritieke Infrastructuur van start. Samen met het Hoogheemraadschap van Delfland, de provincie Zuid-Holland, HTM, Veiligheidsregio Haaglanden, Stedin en Dunea is in diverse workshops infrastructuurdata uitgewisseld die gebruikt wordt om crisisscenario’s te simuleren in 3D.
Voor het project Digitaal Veilig in de Wijk zijn in vier wijken digitale ambassadeurs actief geweest. Deze ambassadeurs werken aan de preventie van digitale criminaliteit door hun buurtgenoten te informeren op een manier die aan sluit bij hun belevingswereld. Er zijn voor de ambassadeurs trainingen georganiseerd, er is samenwerking gezocht met andere steden met vergelijkbare trajecten en er wordt gewerkt aan een gezamenlijke evaluatie.

IT-Tech
Doel is om het ecosysteem te versterken, innovatief ondernemerschap te stimuleren en Den Haag te positioneren als een aantrekkelijke vestigingsplaats voor tech bedrijven. In 2022 is de Haagse vestiging van YES!Delft vanuit het Sociaal Economische Herstelplan financieel ondersteund. Inmiddels heeft YES!Delft in Den Haag meer dan 130 startups begeleid in validatie labs (vroege fase, circa 90) en acceleratie labs (volwassen fase, circa 40). De vestiging in Den Haag is duidelijk gepositioneerd als ‘digitale hub’, waarbij vooral startups begeleid worden die actief zijn in technologieën als AI (zoals Gerimo.ai en Birds.ai) en blockchain (zoals Circularise en RTI Blockchain). Yes!Delft levert hiermee een directe bijdrage aan de werkgelegenheid met circa 600 banen.

In 2022 zijn verschillende acties uitgevoerd om het innovatieve ecosysteem van de stad te versterken:

• Op het gebied van Artificial Intelligence hebben twee zogenaamde ELSA lab projecten circa € 4 mln. toegekend gekregen vanuit het Nationaal Groeifonds. Hiermee kan onderzoek gedaan worden naar verantwoorde ontwikkeling van AI binnen de domeinen Justitie&Veiligheid en Defensie. In mei is in het Vredespaleis een internationale conferentie over de ontwikkeling van verantwoorde AI georganiseerd.
• Er is in kaart gebracht wat de effecten en mogelijkheden van kwantumtechnologie voor Den Haag zijn.
• Voor Haagse scale-ups is met partners uit de regio een ondersteuningsprogramma aangeboden.
• In totaal 13 consortia hebben een subsidie ontvangen vanuit de in het Sociaal Economisch Herstelplan ingerichte subsidieregeling ‘Samenwerking Innovatieve Ondernemers’, waarmee Haagse bedrijven hun innovatie een stap dichter naar de markt kunnen brengen.

In totaal (inclusief het Sociaal Economische Herstelplan) is in 2022 € 2,0 mln. besteed aan het IT-Tech cluster.

Innovation Quarter
InnovationQuarter (IQ, zie ook de paragraaf verbonden partijen) heeft in 2022 22 bedrijven met een vestiging naar Den Haag begeleid, waarvan 11 samen met The Hague Business Agency. Met deze 22 bedrijven is de komende 3 jaar gezamenlijk 578 fte (2021: 794 fte) aan werkgelegenheid en € 28,85 mln. aan investeringen gemoeid. Voorbeelden van bedrijven die IQ heeft geacquireerd zijn Ajar Technologies, Prodaft en Red Trident.In 2022 heeft de gemeente € 0,5 mln. bijgedragen aan de exploitatie van IQ.

Kansen voor West
Van het beschikbare Haagse EFRO-budget binnen het programma Kansen voor West II/ REACT EU (totaal € 37 mln.) zijn tot nu toe 40 projecten beschikt. In 2022 zijn alle Kansen voor West II/ REACT EU projecten in uitvoering. Deze projecten hebben tot eind 2023 de tijd om het project te realiseren. Zie voor een totaaloverzicht van de beschikte projecten de website Kansen voor West II: www.kansenvoorwest2.nl/nl/projecten.

In 2022 is het nieuwe programma Kansen voor West III van start gegaan met een budget van € 23 mln. Het programma loopt tot en met 2027. Het budget wordt in tranches opengesteld. In 2022 is in totaal € 11,2 mln. opengesteld. 18 projecten hebben een aanvraag ingediend. Er zijn 9 beschikkingen verleend, 4 projecten zijn afgewezen en 5 projecten zitten nog in de beoordelingsfase. Zie voor een totaaloverzicht van de beschikte projecten de website Kansen voor West III: Projecten Kansen voor West III.

De EFRO-subsidie vanuit Kansen voor West loopt niet via de gemeentebegroting en jaarrekening. Projecten worden begeleid bij het aanvragen van subsidie. Na subsidieverlening helpt het programmabureau Europa en fondsen de projecten om de administratie adequaat in te richten en goed te verantwoorden naar de Europese Unie. In 2022 was € 0,7 mln. gemoeid met deze technische bijstand (RIS 281929).

3. Excellent ondernemingsklimaat
Begrotingsactiviteit: Dienstverlening, bedrijven en mkb

Het Haagse midden- en kleinbedrijf is de banenmotor van de Haagse economie en goed voor meer dan de helft van alle banen in onze stad. Daarom helpt de gemeente het midden- en kleinbedrijf met starten en groeien en bij nieuwe uitdagingen zoals de energietransitie, digitalisering en internationalisering. Het midden- en kleinbedrijf en de grote bedrijven versterken elkaar met samenwerking en inkoop.

Dienstverlening aan ondernemers
In 2022 heeft het college geconcludeerd dat met de Haagse Ondernemersagenda (RIS302187) goede stappen zijn gezet om de dienstverlening aan ondernemers te verbeteren, maar dat er meer nodig is. De aspecten ter verbetering raken aan de brede dienstverlening van de gemeente Den Haag. Daarom is in 2022 een gemeentebreed plan van aanpak opgesteld (vaststelling Q1 van 2023). Dit plan van aanpak is gericht op het integraal verbeteren van de gemeentelijke dienstverlening. Met het plan van aanpak wordt onder meer ingezet op meer proactieve communicatie, bijvoorbeeld bij wegwerkzaamheden en herinrichtingsplannen. Ook wordt stevig ingezet op de doorontwikkeling van het Ondernemersportaal, dat in 2022 circa 300 klantcontacten per maand had via de telefoon, mail en fysiek aan het loket.

De dienstverlening binnen het fysieke loket van het Ondernemersportaal is uitgebreid met ondersteuning bij nadeelcompensatie en met financiële ondersteuning voor ondernemers. Voor de verschillende kanalen van het Ondernemersportaal is een klanttevredenheidsonderzoek ontwikkeld, waarmee de klantwaardering van de dienstverlening wordt gemeten. De (grootschalige) netwerkbijeenkomsten, waaronder Den Haag Onderneemt!, de Prinsjesdaglunch en het Miljoenenontbijt hebben weer doorgang gevonden. Daarnaast zijn in 2022 Haagse Parels uitgereikt aan Secrid, Avonturia de Vogelkelder, het Paard, het Mauritshuis en Mascot. In de Schilderwijk/Transvaal, Zuidwest en in Laak zijn 12 ondernemersontbijten georganiseerd en in de Schilderswijk/Transvaal is de organisatiegraad van de ondernemers verhoogd met de realisatie van het Ondernemersberaad.  

In 2022 zijn er zes klassen van de Ondernemersschool (klas 9 - 14) georganiseerd, waaraan 132 cursisten hebben deelgenomen. Van die 132 cursisten waren er 35 man (27 %) en 97 vrouw (73 %). De 14e en laatste klas is op 8 november 2022 gestart en eindigt op 24 januari 2023. De vijf klassen die in 2022 zijn afgerond hadden in totaal 109 deelnemers, waarvan er 78 (72 %) een certificaat hebben ontvangen.

In 2022 is € 0,7 mln. besteed aan midden- en kleinbedrijf en dienstverlening.

Voorbereiden op de toekomst
In 2022 waren er 2 concrete projecten op het gebied van digitalisering en cyberweerbaarheid. Allereerst is de samenwerking met de MKB Digiwerkplaats voortgezet. In het afgelopen academische jaar 2021/2022 zijn 91 Haagse ondernemers met digitaliseringsvraagstukken gematcht met studenten van de Haagse Hogeschool.  Verder is in 2022 de Digitaliseringsvoucher, de subsidieregeling voor het mkb in de sectoren horeca, retail en persoonlijke dienstverlening (de digitaliseringsvoucher, RIS 310407), wegens de grote vraag van ondernemers in de overige sectoren verbreed en verruimd. In totaal zijn er 227 aanvragen ingediend en 152 aanvragen goedgekeurd.

Bedrijveninvesteringszones
In een bedrijveninvesteringszone (BIZ) investeren ondernemers en/of eigenaren samen in de kwaliteit van hun bedrijfsomgeving, bijvoorbeeld een winkelgebied of een bedrijventerrein. Den Haag telt 25 actieve zones. In het voorjaar van 2022 heeft de draagvlakmeting plaatsgevonden bij 4 BIZ-gebieden. Deze verlengtrajecten waren vanwege de coronamaatregelen uitgesteld en zijn alle 4 met terugwerkende kracht ingesteld. Medio 2022 blijkt uit een proefpeiling dat er voldoende draagvlak is voor een eigenaren-BIZ op ZKD en winkelgebied Paleis Noordeinde: naar verwachting vindt de officiële stemming (draagvlakmeting) in november 2023 plaats.

In 2022 is met de ontvangen BIZ-bijdragen € 1,3 mln. subsidie verleend aan actieve BIZ-verenigingen/-stichtingen. Het geld gaat o.a. naar gezamenlijke beveiliging, sfeer-/feestverlichting, evenementen, on-/offline marketing en activiteiten op het gebied van schoon, heel en veilig.

Samenwerking, netwerken en kennisdeling
In 2022 is een subsidie verleend aan de Economic Board The Hague. De board is een onafhankelijke adviseur, aanjager en ambassadeur voor de economie van Den Haag. Ze mobiliseert ondernemers en adviseert gevraagd en ongevraagd de gemeente. Daarnaast vervult de Economic Board The Hague de voorzittersrol van het bestuurlijk overleg tussen gemeente en bedrijfsleven.

Acquisitie bedrijven
De acquisitie en begeleiding van nieuwe internationale bedrijven en organisaties is een taak van de The Hague & Partners (TH&P) en op regionaal niveau van Innovation Quarter. De financiële bijdrage van de gemeente aan TH&P was in 2022 € 1,0 mln.

TH&P heeft in 2022 27 bedrijven laten landen, met 545 banen in 3 jaar en een investering van € 42 mln. in de Haagse economie.

Innovation Quarter heeft in 2022 22 bedrijven met een vestiging naar Den Haag begeleid, waarvan 11 samen met The Hague Business Agency. Met deze 22 bedrijven is de komende 3 jaar gezamenlijk 578 fte aan werkgelegenheid en € 28,85 mln. aan investeringen gemoeid.

In het kader van het Investor Relations-programma onderhield Innovation Quarter in 2022 contacten met 43 reeds gevestigde buitenlandse bedrijven in Den Haag, waarvan 3 gezamenlijk met TH&P.  In het kader van Trade and Innovation programma zijn er in 2022 met 22 bedrijven in de regio Den Haag gesprekken gehouden, om de behoefte aan ondersteuning bij internationalisering op te halen.  Daarnaast heeft IQ vanuit de fondsen UNIIQ, ENERGIIQ en IQCapital in 2 nieuwe Haagse bedrijven geïnvesteerd en geholpen met cofinanciering. Daarnaast heeft IQ 4 bedrijven geholpen met vervolgfinancieringen.

MKB Deal Internationaal Ondernemen
In 2022 zijn 22 Haagse en regionale ondernemers begeleid bij marktintrede in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken. In 2021 en 2022 zijn met cofinanciering van het rijk via de MKB Deal in totaal 40 Haagse mkb’ers intensief begeleid door middel van het International Market Entry Coaching (IMEC) traject. De deelnemers hebben aangegeven zeer tevreden te zijn over de kwaliteit van het programma. De edities van 2018 t/m 2020, gericht op begeleiding naar de Duitse markt laten dat ondernemers na drie jaar circa 20% van hun omzet uit Duitsland halen en drie tot vier werknemers in dienst hebben die gekoppeld zijn aan de Duitse markt. De 12 regionale partners die medeaanvragers geweest zijn van de MKB Deal subsidieaanvraag hebben aangegeven betrokken te willen blijven bij de begeleiding van Haagse en regionale bedrijven in de komende jaren.

Internationaal talent
Samen met de Economic Board Zuid-Holland, Innovation Quarter en de gemeente Rotterdam werkt Den Haag aan een programma voor het aantrekken van internationaal talent met professionele vaardigheden die in Nederland zeer beperkt aanwezig zijn (zoals op het gebied van tech).  Als uitwerking van het deelakkoord van de Human Capital Agenda  ‘internationaal talent’ is een ‘jobportal’ opgezet. Hierop zijn alle vacatures samengebracht van bedrijven in Zuid Holland die op zoek zijn naar Internationaal Talent. Het The Hague International Centre heeft in het afgelopen jaar regelmatig evenementen georganiseerd voor werkgevers rondom het aantrekken van internationaal talent en worden ze hierbij begeleid. Daarnaast zijn er meerdere webinars georganiseerd over ‘werken in de regio’ specifiek gericht op mensen uit Oekraïne.

4. Voldoende ruimte in aantrekkelijke werkmilieus
Begrotingsactiviteit: Huisvesting, werkmilieus, bedrijventerreinen

Zonder voldoende huisvesting kan de economische groei niet geaccommodeerd worden. De Haagse agglomeratie heeft de uitdaging om ruimte bieden aan verschillende soorten bedrijvigheid: van internationale topmilieus en kantoren in het Central Innovation District (CID) tot bedrijventerreinen en kleinschalige bedrijfsruimte in de wijken met voldoende leer-werkmogelijkheden voor vakmensen. Daarbij krijgt Den Haag Zuidwest bijzondere aandacht.

Kleinschalige bedrijfsruimte
In 2022 is de subsidieregeling Kleinschalige bedrijfshuisvesting voor het tweede jaar open voor aanvragen. In 2022 is kleinschalige bedrijfsruimte gerealiseerd in de Maaswijkstraat, de Karel Roosstraat, de Van Beveringkstraat en de Schuifmaat. Er wordt verkend op welke instrumenten nog meer kan worden ingezet om de realisatie van kleinschalige bedrijfsruimte te versnellen en gelden volledig te benutten.  

Stichting Holdingsfonds Economische Investeringen Den Haag
Via de stichting Holdingfonds Economische Investeringen Den Haag (HEID) kan de gemeente revolverend investeren met middelen vanuit verschillende programma’s uit de gemeentebegroting. HEID investeert in innovatie en ondernemerschap, in de koolstofarme economie en in een stad met meer werkgelegenheid en een beter vestigingsklimaat. Meer informatie over HEID is opgenomen in de paragraaf verbonden partijen.

Fonds Ruimte en Economie Den Haag
Het Fonds Ruimte en Economie Den Haag (FRED) is een revolverend fonds onder de paraplu van het Holdingfonds Stichting HEID. FRED is gefinancierd met zowel gemeentelijke als Europese middelen. De onafhankelijk fondsmanager van FRED, Stichting Volkshuisvesting Nederland (SVN), zoekt geschikte bedrijfshuisvestingsprojecten met een financieringsbehoefte die niet of slechts ten dele door de markt wordt opgepakt. Een belangrijk onderdeel hierbij is het intensiveren van de contacten met de gemeente Den Haag.

In 2022 zijn 3 transacties afgerond. Het gaat om leningen aan Brute Bonen, Wholy Greens en Leefstijl Centrum Haaglanden. Eind 2022 is nog 1 aanvraag in behandeling. In totaal is hier in 2022 € 0,3 mln. aan besteed.

Bedrijventerreinen en kantoren
In 2022 is verdergegaan met de uitvoering van de Bedrijfshuisvestingstrategie (RIS 303177).  Er is 13.000 m2 bedrijfsruimte toegevoegd, is er 14.000 m2 in uitvoering en 6.500 m2 in voorbereiding. Daarnaast is er voor 15.000 m2 aan verbouwingen in uitvoering en voorbereiding, waaronder de Titaan en The New Farm. Op de Twickelstraat is gestart met de herontwikkeling tot bedrijfsruimte.
Op het bedrijventerrein Uitenhagestraat is met financiële ondersteuning van de provincie Zuid-Holland een Parkmanager 6 maanden actief geweest die het draagvlak voor een bedrijfsinvesteringszone (BIZ) heeft onderzocht. Uiteindelijk is gebleken dat er geen draagvlak is voor een BIZ. Er wordt verder verkend of de vertegenwoordiging van de ondernemers op het bedrijventerrein op andere wijze kan worden ingevuld.

Het bestuur van de bedrijvenvereniging BLF (Binckhorst-Laakhavens-Fruitweg) heeft in 2022 van de provincie Zuid-Holland en van de gemeente Den Haag toezeggingen ontvangen om het draagvlak voor een ondernemersorganisatie te onderzoeken en er is een start gemaakt met initiatieven rond het schoon-heel-veilig principe.  

In 2022 is er voor de aanpak van acute problemen en het benutten van kansen budget beschikbaar gesteld voor Bedrijventerrein Westvlietweg. Hiermee zijn onder andere verbeteringen in de openbare ruimte gedaan, zijn er Automatische Externe Defibrillators opgehangen en wordt ingezet op cameratoezicht.

Op het bedrijventerrein Ypenburg is in december de Vereniging Bedrijventerrein Ypenburg opgericht: drie ondernemers zijn actief om de organisatie en de relatie met Technology Park Ypenburg te versterken  Daarnaast zijn er convenanten afgesloten met de koepelorganisatie Stichting Bedrijventerreinen Haaglanden en met bedrijventerrein ZKD, waarin handhavings- en uitbreidingsdoelen zijn opgenomen ter verbetering van het ondernemersklimaat. Het aantal deelnemende gemeenten aan Business Park Haaglanden is uitgebreid van vier naar zeven.

Met buurgemeenten en de provincie is een Woon-Werk akkoord getekend om voldoende ruimte voor de hogere milieucategorie bedrijvigheid in de regio te kunnen accommoderen. Tot slot blijft het in het CID lastig om kantoren aan de voorraad toe te voegen: de volgens het Urgentieprogramma kantoren (RIS308400) geplande realisatie van 99.000 m2 kantoren  voor 2025 is doorgeschoven en daardoor nihil. Naar verwachting wordt in 2026 in het CID 74.500 m2 renovatie/nieuwbouw opgeleverd. T/m 2030 wordt additioneel nog maximaal 80.900 m2 netto toegevoegd. Grotere organisaties die ruimte zoeken hebben, mede gezien het beperkte en sterk versnipperde aanbod, dus weinig keuze. De enige partij die nog actief is geweest in het afgelopen jaar is het RVB met de aankoop van 40.000 m2 kantoorruimte in de Binckhorst en 28.000 m2 aan de Anna van Hannoverlaan.
De totale kosten waren in 2022 € 0,5 mln.

Om aan de groeiende vraag naar bedrijfsruimte voor snelgroeiende bedrijven te voldoen, wordt gewerkt aan de bouw van de Titaan. Met 12.085 m2 biedt de Titaan vanaf het einde van het eerste kwartaal van 2023 voldoende ruimte aan innovatieve en duurzame startups, scale-ups in het gebied.

Zuidwest
In de structuurvisie ZuidWest is na een intensief proces vooralsnog opgenomen dat minimaal 35.000m² bvo bedrijfsruimte gerealiseerd wordt. In het komende jaar wordt de omvang van het programma verder uitgewerkt en verfijnd.

In Dreven, Gaarden, Zichten is de bouw van het project Ruimzicht gestart, een transformatie-project van twee winkel- bedrijfstrips met hierboven woningen (en uiteindelijk 3.500m2 bedrijfsruimte).

De bedrijfscontactfunctionaris heeft in 2022 187 ondernemers gesproken en/of bezocht. Bijna 40 startende ondernemers zijn op weg geholpen met informatie over het opstarten van een onderneming of het volgen van de ondernemersschool. Er zijn 3 ontbijtbijeenkomst voor ondernemers georganiseerd onder andere 1 specifiek voor startende ondernemers.

Kust
Samen met de Provincie Zuid-Holland heeft de gemeente, onder de vlag van ‘Campus@Sea’, de ontwikkeling van Scheveningen haven tot een werken-leren-innoveren-gebied ondersteund, waar bijvoorbeeld gewerkt wordt aan het meervoudig gebruik van de (Noord)zee.   Met de toekenning van een subsidie door het regionale programma van Kansen voor West III, is een belangrijke stap gezet naar het verder professionaliseren van de proeftuin voor de kust van Scheveningen en voor het aantrekken van nieuwe maritieme bedrijvigheid. Door het aanleggen van een kabel van de proeftuin naar Q13 voor het transport van elektriciteit en data is de proeftuin nog relevanter geworden voor partijen als Oceans of Energy die op de proeftuin hun drijvende zonnepanelen testen.

Het campusteam heeft met het Haagse programma ImpactCity startende en groeiende bedrijven zoals de North Sea Farmers, Dutch Marine Energy Center, Oceans of Energy, Aquatic Drones, The Seaweed Company, WECO, Captain AI, Lobster Robotics, Surftracer en Dutch Wave Power met een maatschappelijk oogmerk geholpen met innovatie-ontwikkeling vanuit Scheveningen. En is de propositie van Den Haag als uitvalsbasis voor het onderhoud van windparken versterkt.

Winkelstraten
Voor Winkelgebied Loosduinen is de haalbaarheidsanalyse afgerond en een intentieovereenkomst gesloten. Het beeldkwaliteitsplan is afgerond en zal met een subsidieregeling worden verbonden om de aanpak van gevels te stimuleren De REIS middelen worden ingezet om op korte termijn verbeterslagen te maken in het winkelgebied. Voor de Badhuisstraat is het schetsontwerp en een voorlopig ontwerp eind 2021 door het College vastgesteld (RIS 310728). In 2022 is gewerkt aan het definitief ontwerp en voorbereidingen om de nutsbedrijven als eerste de werkzaamheden te laten verrichten. De verdere uitvoering staat gepland in 2024.

Huisvesting werkmilieus
De IT & Security Campus bij Laan van NOI heeft zich verder ontwikkeld tot een aantrekkelijke vestigingsplek voor bedrijven uit de IT & Security Sector. De beschikbare ruimtes in het voormalige pand van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn weer vrijwel volledig verhuurd. The Hague Tech heeft inmiddels circa 6.000 m2 verhuurd aan startups, scale ups en innovatieteams van grote organisaties.  

De HSD campus timmert flink aan de weg, met een recente herinrichting van de algemene ruimtes, de aanstelling van een nieuwe campusmanager, uitvoering van een nieuw strategisch communicatieplan en een grotere nadruk op events die de relaties tussen de partijen op de campus en in het cluster versterken en betere samenwerking met het naastgelegen The Hague Tech.Er zijn op dit moment ongeveer 44 huurders (waarvan 14 flexhuurders), waarvan GFCE, Hogeschool Leiden en Security Delta de grootste zijn. Op dit moment zijn er nog twee kleine ruimtes van 20 m2 beschikbaar en dan is de campus vol.

De totale kosten in 2022 waren € 1,6 mln.

Maakindustrie
Den Haag heeft de campusorganisatie van Technology Park Ypenburg (TPY) in 2022 ondersteund.   Hiermee heeft TPY zich verder kunnen ontwikkelen als hotspot voor de hightech maakindustrie. Op het park is een businesscenter beschikbaar en gedeelde faciliteiten waar startups en mkb-bedrijven terecht kunnen om producten te ontwikkelen en te produceren. Belangrijk succes van de aanpak is een toekenning van circa €85 mln uit het Nationaal Groeifonds voor de ontwikkeling van een door waterstof aangedreven vliegtuig. Dit zal grotendeels vanuit TPY gaan plaatsvinden. Daarnaast is als opmaat naar een nieuw ruimtelijk kader voor bedrijventerrein Ypenburg een Ambitiedocument opgesteld.

Begrotingsactiviteit: Regionale bedrijfschappen
Met het ontwikkelen en exploiteren van bedrijventerreinen stimuleert de gemeente de werkgelegenheid in de Haagse regio. De gemeente participeert daarom in de gemeenschappelijke regelingen Bedrijvenschap Harnaschpolder en het Industrieschap de Plaspoelpolder. Inhoudelijk is de gemeente betrokken bij de stichting Businesspark Haaglanden. De gemeente detacheert ook medewerkers bij de bedrijfschappen. De inhoudelijke ontwikkelingen staan in de paragraaf verbonden partijen.