Economie

Beleidsverantwoording op hoofdlijnen

In de Economische uitvoeringsagenda 2019-2022 (RIS 303548) staan de volgende 4 strategische beleidslijnen:

1. Stad: de attractieve stad is belangrijk voor bewoners, talent, bedrijven, instellingen en bezoekers. Strategisch doel: de aantrekkingskracht van de stad vergroten en beter benutten.
2. Structuur: een krachtige economische structuur is nodig om de economie meer groeipotentie te bieden en weerbaarder te maken en om beter aan te sluiten op de arbeidsmarkt. Strategisch doel: de economische structuur veerkrachtiger maken.
3. Ondernemer: een excellent ondernemingsklimaat is belangrijk om ondernemers kansen te bieden om te starten, te groeien en in te spelen op de uitdagingen en transities. Strategisch doel: het midden- en kleinbedrijf laten groeien.
4. Ruimte: een randvoorwaarde voor de Haagse economie is dat er voldoende ruimte is voor bedrijvigheid. Dit versterkt het vestigingsklimaat en zorgt ervoor dat bedrijven en instellingen zich in Den Haag en de directe regio kunnen vestigen en groeien. Strategisch doel: voldoende ruimte voor bedrijvigheid realiseren in aantrekkelijke werkmilieus.

In 2022 is een nieuwe Economische uitvoeringsagenda voor de periode 2023-2026 opgesteld.

In de voortgangsrapportage (RIS 313230) staat de voortgang van de uitvoering van de economische uitvoeringsagenda in 2022. Dit dient als basis voor de verantwoording in deze jaarrekening, aangevuld met actuele werkzaamheden en resultaten. In 2022 is ook nog uitvoering gegeven aan het Sociaal Economisch Herstelplan (RIS 306618) naar aanleiding van de coronacrisis.

Welke resultaten zijn in 2022 behaald?

Stad: een attractieve stad voor bewoners, bezoekers en bedrijven

• Vanaf het moment dat evenementen weer mogelijk waren, is ingezet op het stimuleren van grootschalige en kleinere publieksevenementen die economische spin-off voor Den Haag opleveren en bijdragen aan de aantrekkelijkheid van de stad. In 2022 zijn 16 grootschalige en 35 kleinschalige evenementen ondersteund door de gemeente.
• In 2022 is ingezet op leegstandsmanagement in de stad door de transformatie van winkelmeters (naar wonen, werken, recreëren, cultuur en studeren), het opzetten van een taskforce leegstand en het project cultuur in de etalage. Hierbij zijn leegstaande etalages op ludieke wijze aangekleed met de uitingen van verschillende culturele instellingen.
• Om de regionale binding op de lange termijn te versterken is, conform de strategie toerisme, de Den Haagpas gelanceerd. In september is een uitgebreid koninklijk programma gerealiseerd met rondvaarten op de Hofvijver, een buitenbioscoop, bezoeken aan koninklijke bezienswaardigheden en ceremonies.
• Om Den Haag als aantrekkelijke winterbestemming te ontwikkelen, is samen met ondernemers geïnvesteerd in duurzame (LED) sfeerverlichting en lichtobjecten die komende jaren gebruikt worden.
• Ter versterking van de aantrekkelijkheid van winkelgebieden is de entree naar de binnenstad vanaf Den Haag Centraal station verfraaid met een fotokunstwerk van het Vredespaleis en is in het Hofkwartier een fotowaardige muursticker geplaatst van het Meisje met de Parel.
• Om de bezoekersstromen rond het Binnenhof op peil te houden, is geïnvesteerd in programmering. Er is onder meer een bloemententoonstelling op de Lange Vijverberg en blow-up art gerealiseerd.

Structuur: naar een veerkrachtige economische structuur

• Met de partners in de stad zijn uitvoeringsplannen voor zorginnovatie en maakindustrie ontwikkeld, met extra aandacht voor de kansen in Zuidwest. Met Innovation Quarter is een investeringsfonds van € 2,3 mln. gerealiseerd waarmee het midden- en kleinbedrijf en ondernemers kunnen groeien en nieuwe banen ontstaan in de gezondheidszorg.
• In totaal 13 consortia hebben een subsidie ontvangen vanuit de subsidieregeling ‘Samenwerking Innovatieve Ondernemers’, waarmee Haagse bedrijven hun innovatie een stap dichter naar de markt kunnen brengen.
• Den Haag heeft de campusorganisatie van Technology Park Ypenburg (TPY) in 2022 financieel ondersteund.  Hiermee heeft TPY zich verder kunnen ontwikkelen als  hotspot voor de hightech maakindustrie.
• In 2022 is de Haagse vestiging van Yes!Delft financieel ondersteund. Inmiddels heeft Yes!Delft in Den Haag meer dan 130 startups begeleid. Yes!Delft levert hiermee een directe bijdrage aan de werkgelegenheid met circa 600 banen.
• Op 1 november vond de Internationale GovTech Summit 2022 plaats. Diverse prominente sprekers gingen in op de digitale transformatie van overheden van over heel de wereld. De summit was met meer dan 1200 deelnemers uit heel de wereld een succes.
• In 2022 is aan stichting Security Delta (HSD) subsidie verleend gericht op het bevorderen van de groei van het veiligheidscluster. De stichting droeg onder andere bij aan 47 kennissessies en werkte met 100 partijen aan 10 innovatieprogramma’s.
• Samen met de ministeries van Justitie & Veiligheid en Economische Zaken en Klimaat heeft Den Haag op 18 en 19 oktober 2022 de internationale One Conference georganiseerd: de grootste cybersecurity conferentie van Nederland. Dit evenement trok 3.400 bezoekers.  
• 2.000 impact makers uit 42 landen van over de hele wereld kwamen op dinsdag 15 november naar de Fokker Terminal in Den Haag voor de 7e editie van ImpactFest, georganiseerd door ImpactCity.
• In 2022 vestigden 14 nieuwe impact-ondernemers zich in de stad. Om aan de groeiende vraag naar bedrijfsruimte te voldoen, wordt gewerkt aan de bouw van de Titaan. Met 12.085 m2 biedt de Titaan vanaf het einde van het eerste kwartaal van 2023 meer ruimte aan startups en scale-ups.
• De maakindustrie heeft zich onder begeleiding van de gemeente georganiseerd in sectortafels, een vereniging van maakbedrijven en een bedrijfshuisvestingsoverleg om de ontwikkeling van ruimte voor de maak te versnellen.

Ondernemer: een excellent ondernemingsklimaat waarin ondernemers kunnen groeien

• The Hague & Partners heeft in 2022 27 bedrijven laten landen in Den Haag, met 545 banen in 3 jaar en een investering van € 42 mln. Innovation Quarter heeft in 2022 22 bedrijven met een vestiging naar Den Haag begeleid, waarvan 11 samen met The Hague Business Agency. Met deze 22 bedrijven is de komende 3 jaar gezamenlijk 578 fte aan werkgelegenheid en € 28,85 mln. aan investeringen gemoeid.
• Naast de website van het Ondernemersportaal, waar ondernemers terecht kunnen voor advies over regels, vergunningen en procedures van de gemeente, is er sinds 2021 ook een fysiek loket in het Atrium van het stadhuis. In 2022 hebben de bedrijfsadviseurs van Economie in het Ondernemersportaal 3.152 (startende) ondernemers geholpen en bijgestaan met de beantwoording van hun vragen en/of problemen.  
• Ondanks de coronacrisis zijn 22 ondernemers uit Den Haag en de regio in 2022 begeleid bij hun marktentree op de Duitse en Britse en Deense markt. Dit aanbod aan ondernemers maakt onderdeel uit van de ‘MKB Deal Internationaal Ondernemen voor en door Ondernemers’.
•  In 2022 zijn 152 digitaliseringsvouchers verstrekt voor het brede mkb om ze verder te helpen met digitalisering.

 Ruimte: voldoende ruimte voor bedrijvigheid in aantrekkelijke werkmilieus

• In the New Farm zijn met subsidie van het Fonds Ruimte en Economie Den Haag de tweede en de derde etage verbouwd en vernieuwd en zijn box-in-box units voor kleinschalige maakindustrie opgeleverd. The New Farm biedt ruimte aan ondernemers voor de Haagse maakindustrie met circulariteit, innovatie en sociaal ondernemerschap als centrale thema’s en is momenteel volledig gevuld.
• In de Derde Haven van Scheveningen zijn 4 nieuwe units voor maritieme bedrijvigheid gerealiseerd van in totaal 842 m2.
• Door de accountmanagers bedrijventerreinen is in 2022 gewerkt aan het verbeteren van de organisatiegraad op de terreinen Fruitweg, Uitenhagestraat en Ypenburg. Dit heeft geresulteerd in de toekenning van subsidie door de provincie, waardoor inmiddels onder meer een parkmanager actief is. Op Ypenburg is het bestuur opgericht, statuten opgesteld en is de KvK-inschrijving geregeld, zodat de subsidie ook hier binnenkort beschikbaar komt. Op bedrijventerrein Westvlietweg is met budget van de gemeente geïnvesteerd in algemene voorzieningen en de openbare ruimte.

Indicatoren en kengetallen

 
Bruto binnenlands product
In Den Haag (corop-plus) sloeg de economische krimp van 0,8% in 2017 om in een groei van 2,4% in 2018 en 3,1% in 2019. In 2020 kromp de Haagse economie met 3,3%. De krimp in de Haagse regio was lager dan in Amsterdam (-6,4) en ten opzichte van Nederland als totaal (-3,9), maar groter dan in Rotterdam (-2,3) en Utrecht (-2,6). De herstelgroei in 2021 was lager (zie bovenstaande tabel). De groei over heel 2022 is nog niet bekend, per kwartaal liggen de ramingen op het Nederlandse gemiddelde en, Amsterdam uitgezonderd, op dat van de andere grootstedelijke regio's.

Hotelovernachtingen
Het aantal hotelovernachtingen 2022 laat zien dat de Haagse hotelmarkt zich sneller herstelt dan verwacht. Uit de cijfers van VisitorData blijkt dat in januari 2022 de gemiddelde bezettingsgraad nog 20% was, maar dat deze sinds het geleidelijk opheffen van de coronamaatregelen in april is gestegen naar 73% en in de zomermaanden juni en juli 78%. De totale gemiddelde bezettingsgraad in 2022 behelst 62%.

De verwachting was dat het aantal overnachtingen van buitenlandse gasten in 2022 relatief laag zou blijven door eventuele aanhoudende reisbeperkingen, de gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de hoge brandstofprijzen. Ook wat betreft de binnenlandse gasten, was de verwachting dat deze nog beperkt zou herstellen vanwege de pandemie. De realisatie laat zien dat het aantal gasten een stuk hoger ligt. De beperkingen vanwege corona werden snel afgebouwd in 2022, maar Nederlanders kozen deze zomer nog wel vaker voor een vakantie in eigen land voor de zekerheid. De buitenlandse gasten zijn vooral afkomstig uit Duitsland en België. Volgens NBTC is het inkomend toerisme in Nederland in 2022 hersteld tot 79% van het niveau van 2019 (pré-corona) en ten opzichte van 2021 was er sprake van een groei van 155%. Het toerisme vanuit Duitsland lag in 2022 nog maar een kleine 5% onder het niveau van 2019.

De zakelijke markt komt weer langzaam op gang door een inhaalslag van de congressector en zakelijke bijeenkomsten.

Sinds de inwerkingtreding van het Haags hotelbeleid 2021 (RIS 310666) is er een tijdelijke pas op de plaats op de groei van het aantal hotelkamers in Den Haag. Dit houdt in dat de gemeente in beginsel geen medewerking verleend aan bestemmingsplanwijzigingen of afwijkingsprocedures voor nieuwe hotelinitiatieven totdat de Haagse hotelmarkt weer is hersteld en wordt de planvoorraad beperkt tot maximaal 1.000 kamers. Er is sprake van herstel wanneer de gemiddelde bezettingsgraad van de hotels in Den Haag minimaal 70% bedraagt over twee jaar op basis van het Digitaal Nachtregister.

* Met het opheffen van Steenworp is er een trendbreuk in het berekenen van het aanbodpercentage. Wel bestaat actueel inzicht in de dynamiek in bedrijfsruimte en kantoren >500 m2 en winkelvastgoed via de kwartaal- en jaarrapportages van Cushman & Wakefield (Vastgoedmonitor 2022 en het actuele dashboard). Onderstaande analyse is hierop gebaseerd.

Actuele situatie aanbod commercieel vastgoed
Het aanbod aan (kwalitatief goede) werklocaties (bedrijfsruimte en kantoorruimte) neemt al jaren af. De vraag naar bedrijfsruimte overstijgt ruimschoots het aanbod. De leegstand van kantoren, het leegstaande deel van het aanbod, bevindt zich onder de frictieleegstand (<5%), wat als gezond wordt gezien om dynamiek te kunnen faciliteren. Het aanbod aan winkels is ruim voldoende en wordt steeds vaker getransformeerd naar andere functies.

Dit is onderdeel van de regeling beleidsindicatoren gemeenten. Dit zijn de beleidsindicatoren die gemeenten sinds de wijziging van het BBV met ingang van het jaar 2017 in begroting en jaarstukken dienen op te nemen.