Buitenruimte

Beleidsverantwoording per activiteit

Wat hebben we daarvoor gedaan en wat heeft het gekost?

Civieltechnische kunstwerken

De gemeente heeft in 2022 civieltechnische constructies, zoals kades, bruggen, viaducten en tunnels beheerd, onderhouden en vervangen. Hetzelfde geldt voor installaties zoals beweegbare bruggen en tunneltechnische installaties. In april 2022 is het 4^e Meerjarenprogramma Kunstwerken vastgesteld door de Raad (RIS311239). In het Meerjarenprogramma Kunstwerken (MJPK) is de vervangingsopgave voor de komende jaren opgenomen en grijpen we de kans aan om met de renovatie de stad nog aantrekkelijker te maken.

Bruggen, viaducten en tunnels
In 2022 heeft de gemeente aan de uitvoering gewerkt van de volgende bruggen en constructies:

·        Renovatie van de Hemsterhuisbrug (uitvoering loopt door in 2023)

·       Afronding renovatie Utrechtsebaan (RIS308469, RIS312040)

Gedurende het eerste half jaar van 2022 is de Utrechtsebaan gerenoveerd. Er is sprake geweest van een uitloop van een maand door technische tegenvallers in de kwaliteit van de aangetroffen betonnen wanden en vloeren. Op 24 juni 2022 is het werk opgeleverd. Het aanbrengen van de coating en restwerkzaamheden aan de calamiteiten doorgang zijn later in het jaar uitgevoerd. Voor de werkzaamheden aan de pompkelders en eventueel een gedeelte van brandwerende bekleding wordt een geschikt tijdslot gezocht. Doordat de aangetroffen situatie onder het asfalt slechter was dan vooraf was aangenomen en vanwege prijsstijgingen wordt op het totale project een overschrijding verwacht van omstreeks € 2,5 tot € 3,0 mln.;

·        Brug Benoordenhoutseweg ter hoogte van de Hart Nibbriggkade (uitvoering loopt door in 2023)

De volgende bruggen en tunnels waren in 2022 in voorbereiding en/of in uitvoering:

·          Renovatie van de Binckhorstbrug
·         Renovatie van de Hubertustunnel
·         Piet Heinplein (RIS295985/RIS297826);

     In 2022 is gestart met de werkzaamheden ten behoeve van de ontkluizing en de vervanging van de twee brugdelen op de Elandstraat en Anna Paulownastraat. Deze werkzaamheden lopen door tot in het eerste kwartaal van 2024.

·          Bediening op afstand van de beweegbare bruggen

Kades en binnenwateren
In 2022 heeft de gemeente gewerkt aan de uitvoering van de volgende kadevervangingen:

·          Noordwal (uitvoering loopt door in 2023)
·         Lijnbaan (gereed)

In 2022 heeft de gemeente aan de voorbereiding gewerkt van de volgende kadevervangingen:

·          Houtzagerssingel
·         Conradkade
·         Zwarteweg/Boomsluiterskade
·         Melkwegstraat II
·         Uilebomen/Boomsluiterskade
·         Om en Bij
·         Pletterijkade

Het voorontwerp is voorbereid en zal begin 2023 aan de Raad worden aangeboden. De startdatum voor de uitvoering staat gepland medio 2023.

In 2022 is € 35,0 mln. aan renovatie en vervangingen hieraan besteed aan het meerjarenplan kunstwerken, waarvan € 31,0 mln. via het meerjaren investeringsplan. Naast de genoemde renovaties en vervangingen onderhoudt de gemeente de civieltechnische constructies en installaties in de stad. De gemeente heeft ook last van stijgende prijzen (o.a. staalprijs). Als gevolg hiervan stijgen de kosten fors en heeft het enorm impact op onder andere het meerjarenprogramma kunstwerken.  

In 2022 is circa € 20,9 mln. aan beheer en onderhoud besteed.

Planmatig wegonderhoud

Onderhoud is nodig voor de functionaliteit en veiligheid van de wegen. Op grond van de Haagse nota Mobiliteit 2010-2020, de kadernota Openbare ruimte (RIS310884) en het Meerjarenprogramma Wegonderhoud 2021 – 2025 (RIS310128) zijn de prioriteiten voor 2022 gesteld. Prioriteit ligt bij het doorgaand verkeer op hoofdroutes, het bevorderen van het fietsverkeer en het aantrekkelijker maken van het lopen door de stad.   

In de kadernota Openbare ruimte ligt de nadruk op het afstemmen van de werkzaamheden in de buitenruimte. Het uitgangspunt van goed wegbeheer is als de wegen veilig, toegankelijk en comfortabel zijn. Jaarlijks wordt op basis van dit uitgangspunt geprioriteerd en wordt zoveel mogelijk onderhoud tegelijk uitgevoerd in combinatie met rioolwerkzaamheden, herinrichtingen en werkzaamheden van derden.

Om het beoogde kwaliteitsniveau aan te brengen en/of wensen van bewoners (veelal kleine aanpassingen) te honoreren is er budget gegaan naar de volgende projecten:

• Onderhoud aan de Groen van Prinstererlaan fase 2, Meppelweg, deel Hofzichtlaan, Ockenburgstraat Kleine Loo, Loosduinse uitleg, Willem III-straat, deel Mient, Benoordenhoutseweg, Prins Clauslaan, Calandstraat en verder zijn er voor elementen onderhoud ongeveer 15 woonstraatjes geheel of gedeeltelijk aangepakt.
• Extra klein en groot wegonderhoud in de wijken Houtwijk, Waldeck en Mariahoeve.  
• Daarnaast is bij projecten aangesloten vanuit de onderhoudsopgave en is dit als werk-met-werk gecombineerd. Voorbeelden daarvan zijn rioolaanpak Spoorwijk, Rustenburg, Loosduinen, reconstructie Loosduinsekade/Zuiderparklaan, Utrechtsebaan, Weimarstraat.

In de Ockenburgstraat is het asfaltwegonderhoud anders uitgevoerd dan gebruikelijk. Door het toepassen van een vezel in het asfalt mengsel is de verwachting dat we hiermee de levensduur van het asfalt verlengen. Deze toepassing heeft een positieve werking op de Milieu Kosten Waarde (MKI) van het toegepaste asfalt.  Bijkomend voordeel is dat het asfalt in de toekomst eenvoudiger te recyclen is.  

Met de stijgende prijzen en lange levertijden van materialen was 2022 een complex jaar en is veel inzet gepleegd om de geplande werken uitgevoerd te krijgen. In 2022 is circa € 17,9 mln. besteed aan onderhoud van straten, wegen en pleinen.

Openbare verlichting

Goede openbare verlichting draagt bij aan het veiligheidsgevoel van inwoners, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid in de stad. Openbare verlichting gebruikt ook veel elektriciteit en er zijn goede kansen om hierop te besparen, zonder dat dit ten koste gaat van de (verkeers-)veiligheid. Daarom is in 2021 door het college in ‘Verduurzamen openbare verlichting’ (RIS309080) afgesproken dat de gemeente versneld energiezuinige straatverlichting aanbrengt. Met de eenmalige impuls van € 12 mln. vanuit Enecomiddelen kunnen 16.000 conventionele armaturen vervangen worden door energiezuinige led armaturen, voorzien van telemetrie.

In 2022 zijn circa 4.800 armaturen uitgerust met duurzame en energiezuinige ledverlichting. Dit is minder dan het verwachte gemiddelde van 6.000 armaturen per jaar, omdat er vertraging is opgetreden in de aanbesteding, langere levertijden en capaciteit bij de aannemers. Hiermee is in totaal circa 34% van de openbare verlichting voorzien van energiezuinige ledverlichting. De vervangingen vonden onder andere plaats in de stadsdelen Centrum, Scheveningen, Haagse Hout, Loosduinen en diverse hoofdwegen. De gemeente heeft naast armaturen ook diverse lichtmasten en circa 20 kilometer aan hoofdkabels vervangen.

In het kader van de energiecrisis zijn in 2022 aanvullende maatregelen genomen: het terugdimmen van ruim 4.000 lichtpunten tussen 23.00 en 06.00 uur, het tijdelijk beperken van op afstand aanstuurbare sfeerverlichting tot het tijdsslot 16:00-23:00 en het stapsgewijs dimmen van de openbare verlichting in de Victory Boogie Woogietunnel (3e stand van zaken energiecrisis RIS313571). Verder is in 2022 als aanvullende verduurzamingsmaatregel gestart met het versneld vervangen van conventionele lichtbronnen door led-lichtbronnen (2e stand van zaken energiecrisis RIS313317).

In 2022 is circa € 24,9 mln. besteed aan openbare verlichting, waarvan € 12 mln. betrekking heeft op de dotatie uit de reserve Duurzaamheid en Energietransitie (enecomiddelen) aan de bestemmingsreserve verduurzaming openbare verlichting.

Pleinenaanpak

Vanuit de pleinenaanpak is in 2022 een bijdrage geleverd aan twee grote projecten; het Kaapseplein en het Hondiusplein. De opening van de Hondius Playground is gevierd. Ook zijn er bijdragen geleverd aan de herinrichting van het plein bij Winkelcentrum Ypenburg, het Oltmansplein en aan de planvorming voor het Monnickendamplein, het Regentesseplein, het Westlandseplein, Pleintje Wenckebachstraat en het Helena van Doeverenplantsoen.

Hobbemaplein
In maart 2022 zijn er vergroeningsmaatregelen getroffen in het Wijkpark Transvaal. Het kunstwerkbudget dat is vrijgevallen is deels hiervoor bedoeld als eerste stap richting het verder vergroenen van het park. Het overige budget is bedoeld voor het Hobbemaplein zelf en de toegangen naar de Haagse Markt. Het Hobbemaplein wordt integraal heringericht in het kader van de nieuwe tram. Het overige budget zal daarom begin 2023 worden overgedragen aan het project van de integrale herinrichting, zodat de gewenste voorzieningen kunnen worden aangelegd.

De Kern Bijzonder
Eind september 2022 is gestart met de betegeling van het Spui rondom het stadhuis. De werkzaamheden zullen doorlopen tot het laatste kwartaal van 2023.

De gemeente en het Rijksvastgoedbedrijf trekken samen op voor het ontwerp van de buitenruimte rond het Binnenhof. Daarbij willen we de kans benutten om de ambities voor dit deel van de stad zo goed als mogelijk te verwezenlijken. In 2022 is gestart met het opstellen van een Programma van Eisen voor het gedeelte van de hartlijn tussen Spui, Hofweg, Buitenhof en Vijverdam.

Daarbij wordt aangesloten bij bestaand beleid en bekende uitgangspunten voor de toekomst, zoals onder andere de Agenda De Kern Bijzonder (2016), het VO van De Hartlijn en het concept Binnenstadsplan. De ambities uit het recente initiatiefvoorstel ‘Haagse Lanen’ (RIS309588) zijn inspiratiebronnen: er is gestart met een verkenning in hoeverre deze haalbaar ingepast kunnen worden in het programma van eisen. We verwachten de raad in de eerste helft van 2023 te kunnen informeren over de voortgang, het programma van eisen en afspraken met het Rijksvastgoedbedrijf.

Verbeteren buitenruimte Oude Centrum
In 2019 heeft het voorlopig ontwerp Boekhorststraat ter inzage gelegen. Na de inspraakperiode is er door zo’n 40 ondernemers en bewoners een verbetervoorstel ingediend, waar door de gemeente aan wordt meegewerkt. In 2022 is het bestek geschreven en het werk aanbesteed. De aannemer is begin 2023 gestart met de uitvoering.

Campus Laakhaven Hollands Spoor
Het concept schetsontwerp voor de herinrichting van de Stadscampus Hollands Spoor is in 2020 afgerond. Met de instemming van een meerderheid van de raad voor het raadsvoorstel Investeren in een groen Hollands Spoor Kwartier (RIS309486 ) zijn middelen beschikbaar gekomen voor de verdere voorbereiding en uitvoering. De afronding van het schetsontwerp en de verdere uitwerking van het voorlopig ontwerp hebben in 2022 grotendeels on hold gestaan in afwachting van de verdere uitwerking van het buitenruimteplan Laakhavens, waar dit deelgebied onderdeel van is.

Kijkduin Bad, Nieuw Kijkduin
Het plan voor de openbare ruimte is afgelopen jaar aangepast zodat alle functies van de openbare ruimte op gemeentegrond worden ingepast. Het plan is uitgewerkt tot een Voorlopig Ontwerp en is afgelopen zomer ter visie gelegd. De besluitvorming wordt opnieuw doorlopen en staat gepland voor het eerste kwartaal 2023. De gemeente is afgelopen september 2022 gestart met de aanleg van de ondergrondse fietsenstalling en entree voor de parkeergarages onder het Deltaplein.

Overkluizing Utrechtse Baan

De overkapping van de Utrechtsebaan bleek complexer en veel duurder dan voorzien (RIS309529). In 2022 is gewerkt aan een alternatieve oplossing die is besproken in de raad. Hierover vindt in 2023 definitieve besluitvorming plaats.

Westlandse Zoom
Den Haag werkt samen met de gemeente Westland aan verbetering van de groenblauwe kwaliteit en infrastructuur in de openbare ruimte in de Westlandse Zoom. Dit is onderdeel van het convenant Westlandse Zoom over de woningbouwontwikkeling op de grens Westland – Den Haag. In 2022 is het fietspad langs de Wennetjessloot afgerond. Op basis van de in 2021 opgestelde visie voor de landschappelijke inpassing van de wegen in de Westlandse Zoom zijn projecten benoemd om het wegennet geschikt te maken voor de toekomst. De uitvoering van deze projecten is afgestemd op de realisatie van de woningbouwprojecten. 

Morgenstond Midden

De herbestrating van de Bentelostraat tussen Dedemsvaartweg en Hoogeveenlaan is in 2022 afgerond. Het project is afgesloten.

The Hague World Forum
Voor The Hague World Forum is In het derde kwartaal van 2022 de laatste fase (THWF Fase 4B) van de herinrichting van de openbare ruimte opgeleverd.

Zeehavens
De gemeente exploiteert en ontwikkelt de zeehaven. De haven is goed bezocht door vissersschepen en offshore schepen die worden ingezet voor de bouw van nieuwe windmolenparken op zee. In 2022 heeft het havenbedrijf innovatieve en duurzame bedrijvigheid gefaciliteerd. Denk hierbij aan de proeftuin in de Noordzee, drijvende zonnepanelen en voorbereidingen voor het uitbreiden van de walstroom. In 2022 heeft de haven één klein cruiseschip en circa 10 tallships ontvangen. In 2022 is Scheveningen bezocht door de Race of the Classics die vanuit Scheveningen ook een onderlinge race georganiseerd hebben. Ook het WK jeugd zeilen heeft hier afgelopen zomer met succes plaatsgevonden.

In mei 2022 is begonnen met de sloop van de oude bediencentrale waarna in september de eerste paal is geboord voor de bouw van de nieuwe bediencentrale (zie ook programma 12 Mobiliteit). Vanuit de tijdelijke huisvesting op Scheveningen vindt de scheepvaartbegeleiding plaats. De bediening en bewaking van de tunnels, bruggen en pollers wordt tijdelijk gedaan vanuit de secundaire bediencentrale.

Voor het veilig uitvoeren van werkzaamheden van schepen zijn protocollen geschreven die aansluiten op de nieuwe havenverordening. 

Haven Centraal Station
In de gemeentelijke visie “Stadsentree Den Haag (RIS 296855), die betrekking heeft op het gebied Koekamp, Malieveld en Koningin Julianaplein is de aanleg van een haven naast de Herenbrug voorzien. De raad heeft de motie ‘Haven Centraal Station voor rondvaartorganisaties’ (RIS 298986) aangenomen. Dit heeft geleid tot het ontwerp dat in 2021 door de Raad is goedgekeurd. Eind 2022 zijn de hoofdwerkzaamheden gerealiseerd. Het aanbrengen van de natuursteen is door leveringsproblemen doorgeschoven naar volgend jaar. Uit 269 inzendingen is door de jury gekozen voor Paxhaven als definitieve naam.

Herinrichting Frederik Hendriklaan/ Willem de Zwijgerlaan
Begin 2020 is het eerste deel van de herinrichting van de Frederik Hendriklaan/ Willem de Zwijgerlaan uitgevoerd. Het noordelijk deel, fase 2 van de herinrichting, is vanaf eind 2021 voorbereid. In het derde kwartaal is het werk gegund aan een aannemer. Bij de aanbesteding is extra aandacht besteed aan duurzaamheid en aan het beperken van overlast voor de omgeving. De uitvoering staat gepland voor 2023.

Opknapwijken
De werkzaamheden Kraayenstein, herinrichting buitenruimte fase 1a, Rietvoorndaal-Brasemdaal, (RIS 299065)en 1b, Karperdaal-Steurendaal, (RIS 301437) zijn eind 2022 opgeleverd.

De voorbereiding van de herinrichting Kraayenstein fase 2 is in oktober 2022 afgerond met een presentatie van het definitief ontwerp aan de omgeving.  De werkzaamheden zullen in 2023 plaatsvinden.

De gemeenteraad is akkoord met de opknapplannen voor Houtwijk, Nieuw Waldeck en Mariahoeve (RIS 306367). De openbare ruimte in deze wijken wordt nu opgeknapt. De uitvoering bestaat uit ruim 40 deelprojecten en loopt door tot eind 2023. In 2022 zijn onder andere uitgevoerd het voetpad Smaragdhof, eerste deel van de werkzaamheden Isabellaland, Rosa Parkspad, Munirpad, J.W. Kempffpad, Vinkelaantje, Fruinplatsoen en het plein aan de Architect Berlagelaan.

Herinrichting openbare ruimte Moerwijk -Oost

Voor de herinrichting van de openbare ruimte Moerwijk Oost is een voorlopig ontwerp opgesteld. De buurt is betrokken geweest bij de totstandkoming van het ontwerp. Deze participatie heeft meerdere aanknopingspunten voor verbetering van het ontwerp opgeleverd. Bewoners vertelden bijvoorbeeld waarde te hechten aan mooi en goed onderhouden groen in hun buurt, gezellige ontmoetingsruimten en meer sociale en verkeersveiligheid. Het voorlopig ontwerp zet in op ontwikkeling van enkele belangrijke openbare verblijfsplekken in Moerwijk-Oost - waaronder het Heeswijkplein en de singel aan de Ulenpasstraat – en verbetering van de groenstructuur, met zichtbaar en toegankelijk groen o.a. langs de singels en groene verbindingen tussen de verblijfsplekken. Waar nodig wordt de openbare ruimte beter verlicht, wat de sociale veiligheid ten goede komt. Ook worden maatregelen voorgesteld om de verkeersveiligheid te verbeteren, zoals aanleg van een fietsstraat en het plaatsen van verkeersdrempels langs de Erasmusweg.

Herinrichting toekomstbestendige Bomenbuurt

In 2022 is gewerkt aan een plan van aanpak voor de toekomstbestendige herinrichting Bomenbuurt. Dat is samen met de buurt vormgegeven. Daarvoor hebben we een interactieve site gerealiseerd waar bewoners, ondernemers en scholen betrokken en op de hoogte gehouden worden over de acties die plaats hebben gevonden om kennis en inzichten te verkrijgen voor het plan van aanpak. Er zijn mobiliteitsexperimenten uitgevoerd, zoals de MiniParken en probeerdagen voor deelvervoer waarbij bewoners nauw betrokken waren. Ook is samen met de Bomenbuurt een mobiliteitsvisie ontwikkeld die bij het vervolg de basis vormt voor het formuleren van het programma van eisen en de uitvoering. Er zijn veel opgaven met elkaar in verband gebracht ten behoeve van integraal werken. Zoals de ordening van de ondergrond zodat er meer ruimte komt voor bomen in de straten. In het plan van aanpak wordt de toekomstbestendige herinrichting Bomenbuurt beschreven als een integrale opgave die een voorbeeld kan zijn voor vergelijkbare opgaven in de rest van de stad. Na akkoord en reservering budget kan het plan van aanpak uitgevoerd worden als werk-met-werk met de rioolvervanging.

Huisvesting Vissershavenstraat
De panden aan de Vissershavenstraat zijn al vanaf 1924 in gebruik door de voorlopers van het Haags Veegbedrijf. Er is een ontwerp gemaakt voor de nieuwbouw van een afvalbrengstation/veegdepot.

Om de ambities - energieneutraal, gasloos, circulair en natuurinclusief - te kunnen waarmaken is gekozen voor het aanbesteden van een integraal ontwerpteam met alle benodigde expertises voor het opstellen van een VO, DO en de coördinatie van de uitvoering. Eind 2024 is het pand weer klaar voor gebruik.

Schone Stad
Een schone stad begint bij het voorkomen van vervuiling. We zetten in op preventie via communicatie, educatie en participatie. Landelijke wetgeving zoals statiegeld op flesjes en blikjes en de Single Use Plastics richtlijn helpen bij het terugdringen van de hoeveelheid afval.

Niet al het afval kan worden voorkomen. We plaatsen afvalbakken in de stad en afval dat onverhoopt naast de bak belandt, ruimen we op. In 2022 zijn de stichting Haags Werkbedrijf (HWB) en het Haags Veegbedrijf (HVB) samengevoegd tot de Haagse Straat Organisatie (HSO). Op 1 januari 2023 zijn de medewerkers van het Haag Werk Bedrijf (HWB) in dienst gekomen bij de gemeente. Samen zijn de organisaties dan de Haagse Straat Organisatie. Deze samenvoeging betekent een verbetering voor zowel onze collega’s die dagelijks de stad schoonhouden, als voor de efficiëntie en slagkracht van de organisatie.

In 2022 liep het Actieplan Schone Stoep (RIS305593) voor het tweede jaar (RIS310926) en zijn wederom zes interventies in de stad ingezet en geëvalueerd. De evaluatie van het tweede jaar van het actieplan wordt in het tweede kwartaal van 2023 aan de gemeenteraad toegestuurd. De evaluatie van de proef met de camera’s bij ondergrondse restafvalcontainers (RIS309531, bijlage 2) wordt, naar verwachting in eerste kwartaal 2023, separaat aan de gemeenteraad gestuurd. De ontwikkeling van een nieuw aanvalsplan om de afvalproblematiek tegen te gaan, is eind 2022 gestart. Dit nieuwe plan wordt in de loop van 2023 aan de gemeenteraad toegestuurd. Succesvolle elementen uit de experimenten uitgevoerd in 2021 en 2022 maken onderdeel uit van de reguliere aanpak.

Het Programma voor een Schone Stad liep tot en met 2022 (RIS307053). Het afgelopen jaar is de gemeente in gesprek gegaan met interne en externe stakeholders om ervaringen van de afgelopen jaren en de wensen voor de toekomst op te halen. De opvolger van de huidige beleidsnota wordt in tweede kwartaal 2023 aan de gemeenteraad toegestuurd. In de nota wordt onder andere ingegaan op veranderde wet- en regelgeving en wat dit voor de gemeente betekent, en op de verbeterde meetmethode en de bijbehorende wijze van rapporteren.

De MyCleanCity app is gelanceerd in 2021. In 2022 zijn verdere verbeteringen doorgevoerd. Zo is het naast meldingen over containers en bijplaatsingen nu ook mogelijk om grofvuil en zwerfafval te melden. Ook is er een categorie ‘overig’ toegevoegd, zodat afval wat niet binnen de eerder genoemde categorieën past ook kan worden gemeld. In 2022 zijn veel aanvullende wensen geformuleerd ten aanzien van de doorontwikkeling en promotie van de app, deze worden de komende tijd opgepakt.

In 2022 is de nieuwe meetmethode voor een Schone Stad verder ontwikkeld. Met ingang van 2023 gaan we met deze meetmethode werken. De meetmethode is gebaseerd op de landelijk veel gebruikte CROW-methodiek:met deze methodiek wordt op basis van beeld bepaald of de buitenruimte voldoet aan vooraf vastgestelde normen. We rapporteren daarbij aan de hand van meer dan 20 beeldmeetlatten, waar dat er voorheen drie waren. Het doel van deze verbeterde meetmethode is om beter aan te sluiten bij de beleving van bewoners en bezoekers. In de voortgangsrapportage over 2023 zullen we voor het eerst aan de hand van deze methode rapporteren.

Schoon Strand

Het voor- en naseizoen is normaal verlopen. Het hoogseizoen was echter bovengemiddeld druk, met veel bezoekers en een grote hoeveelheid werk voor de medewerkers van de strandploeg. Naast de hoeveelheid bezoekers in het hoogseizoen viel op dat de strandgangers langer gebruik maakten van het strand, op warme dagen was het geen uitzondering dat ze tot diep in de nacht op het strand verbleven. Ondanks de inzet van de Handhavingsorganisatie kon niet worden voorkomen dat de nachtelijke strandreiniging hier hinder van ondervond.

Er zijn 25 extra 1750 liter afvalbakken op het drukste deel van het strand geplaatst, in plaats van de eerdere 300 liter bakken. Deze verbetering is positief ontvangen en zal het komende strandseizoen worden herhaald. Ook op de boulevard worden bij mooi weer extra afvalbakken geplaatst. Met een dip in de hoeveelheid aangeboden afval gedurende corona, leek de hoeveelheid afval afgelopen zomer weer te zijn gestegen.

Gladheidsbestrijding
In 2022 is er 20 keer uitgerukt voor de gladheidsbestrijding waarvan 3 keer voor een kleinere calamiteiten route. De strooiroutes omvatten 700 kilometer grote wegen, kruispunten, viaducten, bruggen en busroutes en 600 kilometer fietsroutes. Scholen en instellingen zijn aan het begin van de winter in de gelegenheid gesteld om eenmalig 100 kilo strooizout te bestellen waarmee zij hun gebouw toegankelijk hielden. Bij diverse ophaalpunten zoals stadsdeelkantoren, stadsboerderijen en afvalbrengstations konden bewoners en ondernemers kleine hoeveelheden zout ophalen voor hun eigen stoep.

Terrassen
De gewenste aanpassing van het terrassenbeleid is door de corona uitgesteld naar 2023. De tijdelijke terrasvergunningen met 25% verruiming en/of parkeerplaatsterrassen zijn in 2022 verlengd (RIS311448). Deze verlenging duurt tot 1 maart 2023.

Openbare toiletten

In 2019 is voor de binnenstad en Scheveningen in kaart gebracht op welke plekken behoefte is aan openbare en toegankelijke toiletvoorzieningen (RIS 298266) . Daaruit kwamen de volgende plekken naar voren: in de binnenstad rond het Plein en de Grote Markt en in Scheveningen op de boulevard en aan het begin van het Zwarte Pad. Het blijkt lastig om in hoog stedelijk gebied ruimte te vinden voor een dergelijke voorziening. De locaties die nu voor ogen zijn om een toilet te plaatsen zijn: Scheveningse Bosjes (Scheveningen) en Madestein (vervangen vernield toilet). Begin 2022 is het toilet aan de Laan (Centrum, achter Grote Markt) geopend en in februari 2023 is het toilet in het Zuiderpark in gebruik genomen.

De gemeente is lid van Hoge Nood. Er is aandacht besteed aan de app HogeNood waarin de openbare en opengestelde toiletten zijn weergegeven.

Stadsnatuur
In 2022 is verder gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit en functionaliteit van de ecologische verbindingszones om zo de robuustheid ervan te vergroten. 

De volgende acties zijn ondernomen om de stadsnatuur te verbeteren:

·          Uitkrabben/afplaggen van natuurvriendelijke oevers in de Schenkzone, Loosduinsezone en Groene Assen Zuidwestzone om rietdominantie tegen te gaan;
·         Voor de Laakzone en het Rode Kruisplantsoen is het maaibeheer aangepast naar ecologisch/gefaseerd maaibeheer;
·         Herinrichtingsmaatregelen op diverse locaties in de Laakzone, zoals de aanplant van inheems struikgewas, het inzaaien van inheemse bloemenmengsels en de aanleg van bijenhellingen;
·         Voor de Loosduinsezone en de Schenkzone zijn beheerplannen in de afrondingsfase;
·         Het verwijderen van dominant braamstruweel in de Loosduinsezone;
·         Het onderhoud en herstel van de ondergrondse faunapassages voor kleine (zoog)dieren;
·         De aanleg/het vergroten van bloemenweides aan de Cremerweg en Plesmanweg;
·         Voor de monitoring van onze stadsnatuur is een concept-monitoringsplan gereed.

In 2022 is hier € 0,75 mln. aan besteed.

Aziatische duizendknopen
De Aziatische Duizendknopen zijn onder andere in de grote groengebieden Westduinpark, Clingendael en Scheveningse bosjes aangepakt. Hierbij is gekozen voor een gecombineerde methodiek van uitgraven, uittrekken, saneren en het monitoren van de ingrepen.

Stadsbomen  
Bomen zorgen voor leefkwaliteit in de stad. We hebben het doel vastgesteld om 5% meer kroonoppervlak te realiseren in de periode tot en met 2030 om zo de leefkwaliteit in de stad te verhogen. Daarvoor zijn verschillende acties uitgevoerd.
Een van de acties om tot ‘meer blad voor de stad’ te komen is het aanplanten van extra bomen. Met de inzet van onder andere het incidentele budget voor extra groen is het doel van 150 extra bomen ruimschoots behaald. Om te weten waar bomen geplant kunnen worden zijn kansenstudies uitgevoerd. Dit is gedaan voor Transvaal, Stationsbuurt, Rivierenbuurt en Scheveningen. Met de concrete locaties uit deze studies zijn in 2022 ruim 150 extra stadsbomen direct in deze wijken aangeplant. Ook in andere delen van de stad zijn via vergroeningsprojecten extra bomen geplant. Dit is onder andere gebeurd aan de Hondiusstraat, Waldorpstraat en Vermuydenpark.

Meer kroonoppervlak krijgen we ook door het verbeteren van groeiplaatsen van bestaande bomen. Werk-met-werkkansen worden hiervoor benut. Zo zijn ruim 100 bomen aan de Vaillantlaan voorzien van extra voeding. Ook aan de Meppelweg, Wolweversgaarde, Monstersestraat, Spui en Schalk Burgerstraat zijn groeiplaatsen verbeterd.

Ons doel ‘meer blad voor de stad’ is in 2022 door inwoners, scholen, bedrijven en verenigingen omarmd. Zij hielpen mee met het vergroten van het kroonoppervlak in onze stad door een boom aan te planten. De actie bomenvoordenhaag was een groot succes met het uitdelen van circa 1.500 bomen (1.000 was het doel) en krijgt in 2023 een vervolg.

Elk jaar vallen stadsbomen uit door ziekten, plagen, storm en ouderdom. Met name de drie stormen aan het begin van het jaar hebben hun tol geëist. Dit jaar ging het om bijna 1.350 bomen. Binnen de beschikbare middelen konden ter vervanging dit jaar circa 1.100 stadsbomen herplant worden. Ondanks dat er dit jaar iets meer bomen verwijderd moesten worden dan dat er geplant konden worden, schommelt de lange termijn werkvoorraad (zie uitleg in de Nota Stadsbomen (RIS307827)) nog steeds rond de 1.000 stuks.

De derde tranche van het populierenvervangingsproject is in 2022 opgestart. De populieren zijn onderzocht op hun takbreukgevoeligheid. Over de aanpak is uitgebreid gecommuniceerd; zie o.a. de commissiebrief RIS312239. Er zijn circa 400 risicovolle bomen verwijderd. Voor deze bomen worden in 2023 nieuwe bomen aangeplant.  In 2022 is voor de populierenvervanging ruim 1,2 mln. besteed. De vervanging van populieren langs de Rijswijkse Waterweg schuift door naar 2023 in verband met de afhandeling van een bezwaar op de kapvergunning.

Het aantal geregistreerde stadsbomen is dit jaar gestegen naar 123.000 stuks. Een stijging van ongeveer 2.000 bomen door de eerdergenoemde vergroeningsprojecten maar ook door de oplevering van een aantal grotere projecten zoals de Rotterdamsebaan, het Molenvlietpark, de heemtuin in Leidschenveen-Ypenburg en bomen in Vroondaal.  In 2022 hebben we een eerste kroonoppervlaktemeting uitgevoerd. De manier van meten en de resultaten worden nu geanalyseerd en delen we in 2023 via de Haagse Groenmonitor.

Minder steen, meer groen
In 2022 heeft Den Haag opnieuw de landelijke actie NK tegelwippen gewonnen (zie verder programma 3). Er zijn ruim 30 locaties vergroend, nog in uitvoering of er zijn plannen gemaakt voor realisatie in 2023. Er is ruim 20.000 m² extra groen gerealiseerd, zoals bij de Hondiusstraat, vergroening trambaan lijn 16 Erasmusweg, in de Rivierenbuurt, Slachthuislaan en op het Goeverneurplein.
Daarnaast is het areaal aan gemeentelijk openbaar groen aanzienlijk toegenomen door de aanleg van bijvoorbeeld het Molenvlietpark, heemtuin Leidschenveen-Ypenburg, Rotterdamsebaan, Vroondaal en de aankoop van de Kostverlorenweg. Ook door het ontstenen van uitstapstroken langs rijbanen is groen toegevoegd.

In 2022 is de digitale kansenkaart voor vergroening verder ingevuld. Dit is een werkversie en basiskaart waarin vergroeningskansen voor de gehele stad zijn opgenomen. De vergroeningskansen voor de wijk Transvaal zijn in beeld gebracht (RIS 310589). De vergroeningskansen voor de Rivierenbuurten en Scheveningen volgen naar verwachting begin 2023, de Stationsbuurt rond de zomer.
Op www.hethaagsegroen.nl is jaarrond verslag gedaan van uitgevoerde acties.

Grote groengebieden
De participatie voor de Nota Zuiderpark is afgerond en de nota kan in 2023 worden vastgesteld.
Als uitwerking van het plan van aanpak Visie denktank Scheveningse Bosjes en Westbroekpark inclusief waterpartij (RIS 299399) zijn de projecten Beheerplan & Gebiedssignatuur en paden uitvoeringsgereed gemaakt. Op basis van het beheerplan is in de winterperiode voor het eerst gedund. Het definitieve ontwerp voor verbetering van de paden en het meubilair is klaar.
In het Westduinpark en Wapendal zijn de eerste borden van een nieuwe uniforme ‘bordenfamilie’ geplaatst. Naast de proef bij het Savornin Lohmanpad staan nu bij alle entrees van het natuurgebied borden met huisregels. Het doel is om in de groengebieden een duidelijke en uniforme uitstraling te realiseren.
Voor Wapendal is een plan voor een kwaliteitsimpuls gemaakt. Dit plan wordt onderdeel van het nieuwe Natura2000-Beheerplan voor Westduinpark en Wapendal van de Provincie Zuid-Holland. Hiermee is een gezamenlijk vergunningstraject en cofinanciering mogelijk.

Regionaal groen
De gemeente was ambtelijk en bestuurlijk actief in de landschapstafel Duin, Horst en Weide en als besturingspartner van Nationaal Park Hollandse Duinen.  Er is dit jaar 0,3 mln. besteed voor het versterken van het regionaal groen.

Concreet zijn de volgende resultaten behaald:

• Langs de Schenkwetering is op twee locaties gestart met de aanleg van zachte oevers met een glooiend profiel en passende beplanting. De Schenkwetering is een lange groenblauwe lijn in het gebied van Duin, Horst en Weide. De continuïteit van de ecologische zone wordt hiermee versterkt.
•  In de Loozone - de groene verbinding tussen Huis ten Bosch en Vreugd en Rust - zijn twee onderdelen uitgevoerd: de landschappelijke en cultuurhistorische verbeteringen van paden en beplanting in de tuin van Vreugd en Rust en de inrichting van vier plekken (twee langs de Carel Reinierszkade in Den Haag) met zitplek, boom en informatiebord.
• Tunnels/kunstwerken in recreatieve routes zijn voorzien van fraaie muurschilderingen met afbeeldingen van natuur en cultuurhistorie (Keerwand N14, Kniplaan, Horst en Voordelaan).
• De groene entree bij de Koekamp is afgerond en in gebruik genomen. De blauwe entree (Paxhaven) is in uitvoering waarbij door leveringsproblemen het aanbrengen van de natuursteen is doorgeschoven naar volgend jaar.
•  Voor het project landscheidingsdijk en Solleveld/Ockenburg/Madestein is participatie gestart. Uitvoering is gepland in 2024/2025.
• Den Haag ondersteunt de projectorganisatie Nationaal Park Hollandse Duinen en regie landschapstafel Duin, Horst en Weide.
•  Het agrarische cultuurlandschap van Midden-Delfland biedt natuur en landschap aan de omliggende steden waaronder Den Haag. De Stichting Groenfonds Midden-Delfland bood in 2022 opnieuw subsidies voor kleine projecten om het agrarische cultuurlandschap te promoten.

Strandbeleid
Begin 2022 is het concept-ontwerp van het bestemmingsplan Strand besproken met naaste overheden, zoals de Provincie Zuid Holland en het Hoogheemraadschap van Delfland. Daarnaast hebben ook direct-belanghebbenden de gelegenheid gekregen om te reageren op het concept-ontwerp. De verwachting is dat het college begin 2023 het bestemmingsplan Strand voor inspraak vrijgeeft.

Stadsboerderijen
In 2022 zijn de 10 Haagse stadsboerderijen zo veel mogelijk open geweest voor bezoekers, om te fungeren als ontmoetingsplekken voor Hagenaars van alle leeftijden. Helaas was het vanwege personeelstekorten gedurende een deel van het jaar niet mogelijk om de openstelling optimaal in te vullen. Dit heeft effect gehad op het aantal bezoeken en in mindere mate de hoeveelheid lessen voor het basisonderwijs. De coronamaatregelen hebben in 2022 minimaal effect gehad op de openstelling.

Op de stadsboerderijen zijn in het kader van participatie en leerplekken vrijwilligers ingezet en stageplekken aangeboden aan studenten van MBO-opleidingen. Daarnaast is er een beperkt programma aangeboden aan activiteiten voor buurtbewoners. De inlevermogelijkheid van grondstoffen, zoals gebruikt vet, kleding en elektrische apparaten kon dit jaar gewoon doorgaan.

• Bezoekers: 366.964
• Lessen: 281
• Activiteiten: 108
•  Inlevercijfers grondstoffen: ongeveer 8.406 kg vet en 7.175 kg elektronische apparaten
• Vrijwilligersinzet: 5.087 uur

Voor de exploitatie van de stadsboerderijen is € 1,7 mln. besteed waarvan € 1,3 mln. personeelskosten.

Riolering en waterzuivering
De gemeente zorgt voor een doelmatige inzameling en transport van afvalwater en hemelwater om de volksgezondheid en het milieu te beschermen en wateroverlast te voorkomen. Ook heeft de gemeente een zorgplicht voor grondwater. Dit is geregeld in het Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025 (RIS306620). In dit plan is de vervangingsopgave voor de komende jaren opgenomen en grijpen we de kans om werk-met-werk te maken, waardoor efficiënter gewerkt kan worden en de overlast voor bewoners en ondernemers in de stad wordt beperkt.

Dit jaar is circa 12,5 km riolering vervangen en 3,2 hectare aan verharding afgekoppeld. In 2022 is circa € 20,3 mln. in rioolvervanging en -verbetering geïnvesteerd. De rioolvervangingen zijn zoveel mogelijk tegelijk met andere onderhoudswerkzaamheden en herinrichtingsplannen (werk-met-werk) aangepakt. Door vertragingen in de levering van materiaal en tekorten in personeel heeft het rioolvervangingsprogramma vertraging opgelopen van meer dan 6 tot 9 maanden. Het programma staat nog steeds onder druk en achterstand inhalen is problematisch door een tekort aan personeel over de gehele linie. Er wordt onderzocht hoe deze vertraging alsnog ingelopen kan worden.

In 2022 is gewerkt aan het afkoppelen van de wijk Bohemen. Deze wijk is opgedeeld in 3 fases, Noord, Midden en Zuid. De hele operatie duurt circa 5 tot 6 jaar en hier wordt in totaal 12,5 ‍km. riool vervangen en 19 ha. afgekoppeld. Hiernaast zijn projecten als Laakkwartier Fase 1, Jan van Beerstraat en Rustenburg in uitvoering. Ook wordt er werk-met-werk gemaakt door samen op te trekken met het project lijn 16. Zo wordt ook het riool vervangen in de Statenlaan, Vondelstraat en Zoutmanstraat. Het project Keizerstraat aanpak wateroverlast is aanbesteed, de werkzaamheden starten in 2023. Daarnaast is in 2022 gewerkt aan het afronden van de regionale stresstesten voor wateroverlast en de Optimalisatie Afvalwater Studie Harnaschpolder/Houtrust. Onder deze zuiveringskringen valt heel Den Haag.

Leefbaarheid
Een leefbare stad is belangrijk, zodat het in de stad voor iedereen prettig wonen, werken en recreëren is. In 2022 is € 18,7 mln. uitgegeven, voornamelijk aan de handhaving in de buitenruimte met als doel het gedrag van mensen zodanig te beïnvloeden dat er een positieve bijdrage wordt geleverd aan de leefbaarheid van Den Haag.

Wat zijn de activiteiten in 2022?

• De handhavers werken daar waar de overlast het grootst is en hun inzet het meeste effect heeft. Dat betekent dat verder is gewerkt aan het toepassen en versterken van informatie gestuurd- en gebiedsgericht werken. Er is binnen de beschikbare capaciteit aandacht besteed aan het aanpakken van de grootste ergernissen van bewoners, ondernemers en bezoekers van Den Haag.
•  De handhavers hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het Actieplan Scheveningen RIS 311218 , RIS311868 en in de prioritaire gebieden.
• De samenwerking met de politie is nog steeds intensief. De operationele aansturing van de brede handhavingsteams werkzaam vanuit de stadsdelen ligt bij de politie.
• In de arbeidsmarkt is de vraag naar handhavers vele malen groter dan het aanbod. Toezicht- en handhavingsorganisaties beconcurreren elkaar sterk op salaris. Hierdoor is er sprake van uitstroom en een continu proces van werving en selectie geweest.

Regionaal fietsdepot
Het Fietsdepot Haaglanden is een initiatief van de gemeente Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Delft en Pijnacker-Nootdorp. Het depot is in 2022 verhuisd naar de Mercuriusweg. 

In 2022 zijn er 24.849 fietsen uit de buitenruimte verwijderd door het toezichtteam fietsen. 

Dierenwelzijn
Samen met dierenwelzijnsorganisaties is er volop ingezet op het bevorderen van dierenwelzijn. De gemeente zorgde voor het vervoer en de opvang van gevonden en gewonde (wilde en/of huis)dieren. Daarnaast zorgde de gemeente ervoor dat op een diervriendelijke manier de zwerfkattenpopulatie in Den Haag wordt beperkt. Zwerfkatten worden gevangen, onvruchtbaar gemaakt en weer teruggeplaatst. De katten en kittens die nog te socialiseren zijn worden overgedragen aan het asiel. De gehanteerde TNR (Trap, Neutralize and Return) methode is de meest efficiënte- en diervriendelijke methode om de grootte van een zwerfkattenpopulatie te beperken.

De gemeente zet in op het versterken van de samenwerking met de dierenwelzijnsorganisaties in de stad via de Klankborgroep Dierenwelzijn. Samen met de dierenwelzijnsorganisaties geeft de gemeente voorlichting over het nemen van een huisdier via de fysieke Huisdier Informatie Punten en via de website van het Huisdier Informatie Punt. In 2022 was eenmalig € 0,24 mln. extra beschikbaar om de verwachte toename van gevonden huisdieren als gevolg van corona in de opvang te bekostigen en om minima met huisdieren te ondersteunen in de hoge medische kosten.  ca. € 0,2 mln., van dit bedrag is daaraan besteed. Het overige deel van dit budget is besteed om het tekort op te vangen dat was ontstaan bij het uitvoeren van de wettelijke dierenwelzijnstaken die door de dierenwelzijnsorganisaties zijn uitgevoerd.
De Dierenbescherming, de gemeente en de dierenartsen hebben samen een chipactie voor katten mogelijk gemaakt. De chipactie ondersteunt mensen voor wie de medische kosten om hun kat te chippen te hoog zijn. Er zijn 1.040 katten gechipt. Ook ondersteunt de gemeente diverse dierenwelzijnsorganisaties die te maken hebben met het stijgende aantal opgevangen dieren en dieren die langer in de opvang verblijven als gevolg van corona. 

Markten
In 2022 is er gewerkt aan de toekomstscenario’s van de Haagse Markt. Met zowel marktondernemers als ambtenaren zijn gesprekken gevoerd. Deze gesprekken vormen de basis voor verdere uitwerking van drie toekomstscenario’s voor de Haagse Markt. Over de voortgang wordt de raad in Q2 2023 geïnformeerd.
De besluitvorming over de verordening Frequente Private Markten (FPM) hangt samen met de keuze voor het te kiezen voorkeursscenario. Het proces van herberekening tarieven is in 2022 opgepakt. Na uitgebreide consultatie zijn er aangepaste grondslagen voorgesteld. Na vaststelling in 2023 worden de tarieven herberekend. Besluitvorming over de grondslagen wordt in Q1 2023 verwacht.
Gebiedsgerichte ontwikkelingen worden op de voet gevolgd en daar waar het markten raakt sluiten we aan. Een voorbeeld hiervan is het project herinrichting Hobbemaplein.

Overige dienstverlening
De Handhavingsorganisatie geeft vergunningen en ontheffingen uit aan bewoners en aan ondernemers.

Ongediertebestrijding
Ratten en wespennesten in de openbare ruimte zijn in opdracht van de gemeente door de Haagse Milieu Services (HMS) bestreden. Met de stedelijke aanpak rattenoverlast is ook in 2022 ingezet op een aanpak gericht op een combinatie van voorkomen, opruimen en bestrijden. Er is hiervoor samengewerkt met woningbouwcorporaties, bewoners en ondernemers. De HMS heeft meer dan 550 meldingen van rattenoverlast in behandeling genomen en er zijn een groot aantal lokdozen in de openbare ruimte en binnentuinen geplaatst. In totaal zijn er 170 ratten gevangen in een slimme val.

In 2022 zijn bij het meldpunt ook 67 meldingen ontvangen over kakkerlakken.