* Bedrag vrijval incl. afschrijving activa

Algemene reserve:
In 2022 is op basis van het herstelplan de verwachte verkoopopbrengst van het vastgoed van € 4,3 mln. en de incidenteel beschikbare bespaarde rente van € 6,5 mln. toegevoegd aan de algemene reserve. Tot slot is om de algemene reserve op het benodigde niveau te brengen uit de diverse voordelen in de Uitvoeringsnota 2022 (RIS313771) € 8,2 mln. toegevoegd aan de algemene reserve.

In 2022 is het voorziene tekort op de begroting van € 3,1 mln. onttrokken uit de algemene reserve.

Programmareserves
In 2022 is € 6,3 mln. onttrokken uit de programmareserves. De inhoudelijke verantwoording vindt plaats op het desbetreffende beleidsprogramma. De programmareserve Openbare orde en veiligheid, Economie, Stadsontwikkeling en Wonen en Stadsdelen, Integratie en Dienstverlening hebben per 31 december 2022 een negatief saldo van totaal € 2,416 mln. In verband met de verkiezingen is er geen uitvraag geweest voor een herstelplan. De negatieve programma’s en het herstelplan worden betrokken bij de Resultaatbestemming 2022 op basis van de dan actuele inzichten van de programmareserves (RIS313463).

Gemeentebrede reserve Onderhoud sportaccommodaties en vastgoed
In de praktijk kunnen onderhoudslasten naar hun aard van jaar tot jaar verschillen.
Conform de Algemene verordening financieel beleid en beheer gemeente Den Haag 2019 doet het college jaarlijks het voorstel aan de gemeenteraad om het resultaten op het onderhoud van vastgoed en sportaccommodaties te verrekenen met respectievelijk de centrale reserve Onderhoud vastgoed en de centrale reserve Onderhoud sportaccommodaties.
Op basis van het verwachte onderhoud is in 2022 € 1,2 mln. toegevoegd aan de reserve Onderhoud vastgoed en € 2,0 mln. onttrokken uit de reserve Onderhoud sportaccommodaties. . Uit de reserve onderhoud vastgoed is € 0,5 mln. vrijgevallen als gevolg van overschrijding van het maximum vastgestelde bedrag. In de paragraaf 'Onderhoud kapitaal goederen' respectievelijk het programma Sport wordt nader ingegaan op het feitelijk in 2022 uitgevoerde onderhoud. De stand per 31 december 2022 van beide reserves gezamenlijk is € 10,9 mln.

Gemeentebrede reserves
Het gaat hierbij om de reserves Grote projecten, Cofinanciering, Internationaal & werving, Herstructurering reserves, Allocatie incidentele middelen, Herfaseringen, Activafinanciering, Taakmutaties gemeentefonds, Extra impuls voor betaalbaar wonen, Verbetering duurzame mobiliteit, Duurzaamheid en Energietransitie, Verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkelingen en sociale woningbouw, Buffer Coronacrisis, Sociaal Economisch Herstelplan, Versterken van dienstverlening voor kwetsbare inwoners en Buffer energiecrisis en excessieve inflatie. De besteding van deze middelen wordt gerealiseerd op de betreffende beleidsprogramma's.

Reserve Grote Projecten
Den Haag heeft een reserve Grote Projecten voor omvangrijke investeringen die een langere tijd beslaan.
De onderstaande tabel laat zien hoeveel middelen voor welk groot project in 2022 uit de Reserve Grote Projecten zijn besteed.

In 2022 is conform afspraak (RIS309850, blz. 14) € 5,2 mln. toegevoegd uit de vrijval van het project Rotterdamsebaan voor de gebiedsontwikkeling Binckhorst & CID). De onttrekking bij Gebiedsontwikkeling Gebiedsontwikkeling Binckhorst & CID van € 10,2 mln. is voornamelijk voor de dekking van de kapitaallasten van de Overkluizing Utrechtsebaan € 5,5 mln. (RIS312232) en voor Gebiedsagenda € 1,1 mln.  De onttrekking bij Vastgoed Rotterdam van € 1,581 mln. bestaat uit een correctie op een eerdere onttrekking van € 6,3 mln. en een vrijval van € 7,9 mln. In eerdere jaren is vooruitlopend op te verkrijgen subsidies en bijdragen voor de Rotterdamsebaan deze reserve grote projecten ingezet voor voorfinanciering, dit is nu gecorrigeerd. Na deze correctie kwam het projectbudget in de reserve grote projecten uit op € 7,9 mln. Dit bedrag was niet meer benodigd en is vrijgevallen in het coalitieakkoord 2022 – 2026, onderdeel van de vrijval van € 35 mln.

In totaal is ten opzichte van de begroting € 4,4 mln. minder onttrokken uit de reserve als gevolg van lagere bestedingen op de betreffende programma's. Het negatieve bedrag bij het onderdeel Gebiedsontwikkeling en sociale woningbouw heeft voornamelijk betrekking op een correctie van een eerdere onttrekking in 2021 van € 1,983 mln..

Reserve Cofinanciering
De gemeente heeft een cofinancieringsfonds om de grote opgaven in de stad op het terrein van wonen,
mobiliteit, maatschappelijke ontwikkeling, klimaat en gebiedsontwikkeling. Het cofinancieringsfonds helpt bij het aantrekken van bijdragen uit Europese en rijksregelingen voor deze opgaven omdat we zo kunnen voldoen aan de eis van meebetalen. Voor de versterking van het cofinancieringsfonds is in 2022 € 25 mln. toegevoegd (RIS313771).
In 2022 is voor € 0,7 mln. bijgedragen aan projecten. Het gaat om projecten uit de regelingen Kansen voor West, Regiodeal en Interreg zeeën 2. De reserve heeft een stand per 31 december 2022 van € 27,2 mln. Van dit bedrag is reeds € 0,7 mln. aan bestaande projecten bestuurlijk beklemd. Dat zijn onder andere bijdragen voor projecten die tevens (Europese) subsidie ontvangen en nog in uitvoering zijn. Deze projecten worden mede gefinancierd uit de regelingen Kansen voor West, Regiodeal, Rijksbijdrage Impulsregeling Klimaatadaptatie en het Europese LEADER programma. De onttrekking uit de reserve vindt plaats bij realisatie van een project.

Een nadere uitwerking volgt voor de strategie en spelregels met betrekking tot inzet van het cofinancieringsfonds, zodat deze middelen zo goed mogelijk renderen voor Haagse opgaven. Begin 2023 zal de raad hierover geïnformeerd worden (RIS314462).

Reserve Internationaal & Werving
De gemeente heeft een reserve Internationaal & Werving voor het aantrekken en behouden van nationale en internationale instellingen en bedrijven. In 2022 is € 0,1 mln. onttrokken voor diverse internationale projecten en wervingen. De bestedingen zijn verantwoord in programma 11, Economie, internationale Stad en binnenstad. Het saldo van de reserve is eind 2022 € 2,5 mln.

Reserve Herstructurering
De reserve Herstructurering is ingesteld om middelen op te vangen van opgeheven reserves < € 2,5 mln. en deze in het juiste jaar in de exploitatie te zetten. In 2022 is € 0,8 mln. toegevoegd en € 0,4 mln. onttrokken. Het saldo van de reserve is eind 2022 € 0,9 mln.

Verloop reserves allocatie incidentele middelen:
In onderstaande tabel is het verloop van de reserves 2022 tot en met 2026 weergegeven. De bedragen zijn conform besluitvorming volledig opgenomen in de meerjarenbegroting.

Het budgettair kader bevat incidentele middelen. Deze middelen worden ingezet voor nieuw beleid. De uitvoering van het nieuwe beleid vindt regelmatig in een ander jaar plaats dan dat de middelen beschikbaar zijn. Om de beleidsuitvoering en de daarvoor beschikbare middelen met elkaar in evenwicht te brengen, wordt jaarlijks een reserve Allocatie incidentele middelen (nieuw beleid) ingesteld.
De reserves hebben een looptijd tot en met het laatste begrotingsjaar waarop de betreffende meerjarenbegroting betrekking heeft. De inhoudelijke toelichting op de beleidsmaatregelen staat in de meerjarenbegroting van het jaar waarin de reserve is gevormd.

Reserve Allocatie incidentele middelen (nieuw beleid) 2023 – 2026
In onderstaande tabellen is een specificatie van de toevoeging en onttrekking weergegeven. De meerjarige toevoegingen en onttrekking aan de reserve zijn als volgt:

De bedragen in bovenstaande tabel zijn afkomstig uit het coalitieakkoord 2022 – 2026. In het coalitieakkoord is de vrijval van de Rotterdamsebaan van € 35 mln. opgenomen in jaarschijf 2023. Volgens de verslaggevingsregels vindt de vrijval plaats in jaarschijf 2022. Hierdoor vindt er een verschuiving plaats in jaarschijven dat verder geen effect heeft.

In de online bijlagen staat een overzicht van de intensiveringen die uit de reserve Allocatie zijn onttrokken
en verantwoord zijn op de betreffende beleidsprogramma’s. Alle bedragen zijn verwerkt in de exploitatie.

Reserve Herfaseringen
Bij het plannen en realiseren van projecten is de gemeente afhankelijk van diverse factoren. Hierdoor kan de uitvoering van een aantal projecten vertragen maar ook versnellen. Voor het opvangen van deze verschuivingen is een aparte reserve herfaseringen ingesteld.
Sinds de programmarekening 2018 neemt de gemeente ter verduidelijking een voorbeeld op van de verwerking van een herfasering. In de praktijk kan blijken dat een project niet uitgevoerd kan worden in het jaar waarin dat oorspronkelijk begroot is. Voor de gemeente blijft het project belangrijk. In dat geval dient de uitvoering van het project en de bijbehorende financiële middelen opnieuw begroot te worden. Dit wordt herfaseren genoemd en dat werkt als volgt.

Voorbeeld
De gemeente heeft in 2022 lasten geraamd voor de uitvoering van een project. De uitvoering van dit project wordt met een jaar vertraagd naar 2023. In 2023 zijn geen lasten geraamd. Om de geraamde lasten in 2022 over te hevelen naar 2023 worden deze in 2022 verlaagd en toegevoegd aan de reserve Herfaseringen. In 2023 worden de lasten verhoogd en onttrokken uit de reserve. Deze reserve biedt de gemeenteraad inzicht in welke projecten later worden uitgevoerd en wat daar de financiële gevolgen van zijn.

In de online bijlagen is een overzicht opgenomen waarin de bovenstaande saldi zijn gespecificeerd.

Reserve Activafinanciering
In de reserve Activafinanciering zijn middelen opgenomen voor dekking van kapitaallasten van investeringen.
In 2022 is aan de reserve activafinanciering € 88,9 mln. uit verschillende programma’s en reserves toegevoegd. De grootste toevoegingen zijn:

• € 28,2 mln. Overkluizing Utrechtsebaan RIS312232 ;
• € 17,8 mln. Rotterdamsebaan;
• € 9,6 mln. Meerjaren Programma Kunstwerken IV;
• € 5,0 mln. Verduurzaming vastgoed;

Uit de reserve is totaal € 30,2 mln. onttrokken:

• € 5,0 mln. is overgeheveld naar programma Mobiliteit. Deze overheveling was mogelijk omdat de corresponderende jaarlijkse kapitaallasten structureel in de exploitatie zijn opgenomen;
• € 5,5 mln. is onttrokken voor incidentele dekking kapitaallasten;
• € 13,6 mln. vrijval Rotterdamsebaan. Bij de oplevering in 2022 van het project Rotterdamsebaan is totaal € 35,0 vrijgevallen ten behoeve van het coalitieakkoord 2022 – 2026. Uit de reserve Activafinanciering is € 13,6 mln. vrijgevallen.
• € 3,8 mln. is overgeheveld naar de exploitatie voor Centrum Noord.
• € 2,3 mln. is overgeheveld naar de exploitatie voor het Masterplan IT.

De stand van de reserve per 31 december 2022 is € 171,9 mln.

Reserve Taakmutaties gemeentefonds
Deze reserve heeft als doel om de taakmutaties van het gemeentefonds beter inzichtelijk te maken en te beheersen. De niet gerealiseerde middelen, uit de circulaires van september en december 2021, zijn als onderdeel van de resultaatbestemming 2021 aan deze reserve gedoteerd. In de begroting 2022 zijn deze taakmutaties overgeheveld naar de betreffende beleidsprogramma's. Voor een deel van de taakmutaties uit de septembercirculaire 2022 van € 19,8 mln. vindt de uitvoering plaats in 2023. Dit bedrag is bij de Uitvoeringsnota 2022 toegevoegd aan de reserve Taakmutaties (RIS313771).

Eneco reserves
De onderstaande tabel laat zien hoeveel middelen voor welk groot project in 2022 uit de Eneco reserves zijn besteed.

Reserve Extra impuls voor betaalbaar wonen
In 2022 is € 4,1 mln. onttrokken (RIS309925). De grootste onttrekkingen zijn voor voorziening negatieve plannen grondexploitatie Dreven, Gaarden en Zichten (€ 1,8 mln.), Handhaving (€ 0,9 mln.), Behandeling voorraadverklaringen en huisvestingsvergunningen (€ 0,6 mln.).

Reserve Verbetering duurzame mobiliteit
In 2022 is € 5,0 mln. onttrokken. De grootste onttrekkingen zijn:

• € 0,9 mln. voor project Verkeer;
• € 1,9 mln. project groei aandeel OV;
• € 1,8 mln. voor project Rotterdamsebaan. Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve Grote Projecten.

Reserve Duurzaamheid en energietransitie
In 2022 is € 33,6 mln. onttrokken. De grootste onttrekkingen zijn:

• € 12,0 mln. voor versneld aanbrengen energiezuinige straatverlichting (RIS309080). Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve Verduurzaming openbare verlichting.
• € 8,0 mln. voor Energietransitie projecten Wonen:
• € 5,0 mln. voor verduurzaming van gemeentelijk vastgoed (RIS306372 ). Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve Activafinanciering.
• € 2,5 mln. voor Energietransitie Voorbereiding en planontwikkeling.

Reserve Verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkelingen en sociale woningbouw
In 2022 is € 38,7 mln. onttrokken. De grootste onttrekkingen zijn:

• € 25,5 mln. voor toevoeging voorziening negatieve plannen grondexploitatie Dreven, Gaarden en Zichten. (RIS309924 );
• € 11,2 mln. voor Overkluizing Utrechtsebaan (RIS312232 ). Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve Activafinanciering.

Reserve Buffer Coronacrisis
In 2022 is per saldo € 7,6 mln. toegevoegd aan de reserve (RIS313771). Dit betreft een extra bijdrage van het Rijk voor de dekking van de coronakosten. Uit de reserve is € 2,3 mln. onttrokken (RIS313771) voor de invulling van oude afspraken. Dit betreft met name voor de Invictus games (€ 1,0 mln.) en Hybride werken (€ 0,8 mln.).

Sociaal Economisch Herstelplan
In 2022 is € 11,4 mln. onttrokken voor met name Meedoen door werk, scholing en begeleiding (€ 1,2 mln.,), Ondernemersklimaat voor nu en later (€ 2,9 mln.), Onderwijs en perspectief voor der jeugd (€ 2,2 mln.), Kwetsbare inwoners sociaal en vitaal (€ 1,7 mln.) en Impuls aan bezoekerseconomie en binnenstad € 3,2 mln.).

Versterking van dienstverlening voor kwetsbare inwoners
In 2022 is de taakmutatie uit de decembercirculaire 2021 en meicirculaire 2022 (POK gelden) van € 6,3 mln. toegevoegd. In 2022 is € 1,8 mln. onttrokken voor met name Zorg en veiligheidshuis Haaglanden (€ 0,5 mln.), (voorbereidings)kosten voor het programma Maatwerk&Regie € 0,6 mln.) en Creatieve vormen van dienstverlening in kwetsbare wijken Escamp (€ 0,4 mln.).

Buffer energiecrisis en excessieve inflatie
De gemeente en de inwoners van Den Haag worden geconfronteerd met de impact van de snel stijgende energieprijzen en overige excessieve inflatie. Om de effecten hiervan incidenteel te verzachten, is een buffer ingesteld (RIS313771). In 2022 is € 25,0 mln. toegevoegd. Voor de aanwending van de buffer zijn spelregels opgesteld.

Voorzieningen

Voorziening Spaarverlof
In de cao-gemeenten 2021-2022 is het verlofsparen geïntroduceerd. De commissie BBV heeft aangegeven dat voor het spaarverlof een voorziening gevormd moet worden. De reden hiervoor is dat het om een verplichting gaat van ongelijke omvang. De hoogte van de voorziening bedraagt € 6,6 mln. Aangezien de voorziening alle diensten en programma’s raakt en pas laat in het jaar gevormd is, is de € 6,6 mln. centraal vanuit programma 15 gedekt. De hoogte van de voorziening wordt jaarlijks bijgesteld. Eventuele toekomstige verhogingen van de voorziening zullen naar rato verdeeld worden over de programma's.

Voorziening Overige bedrijfsrisico's
Voor € 0,7 mln. heeft er een storting plaatsgevonden aan de voorziening bedrijfsrisico’s in verband met een lopend onderzoek naar de mogelijke impact van corona in 2020 en 2021 op de reclame-inkomsten.

Investeringen

Investeringen MIP Erfpacht
In 2022 is meer uitgegeven dan begroot. Omdat vooraf moeilijk is in te schatten in welk jaar de akte wordt gepasseerd (formele moment van gronduitgifte) kunnen activeringen afwijken ten opzichte van de begroting.
Een aantal grote uitgiften zijn KJ Plein (€ 21,9 mln.), Trekvlietzone (€ 7,2 mln.), nieuwbouwprojecten in Vroondaal (€ 19,2 mln.) en overige uitgiften (€ 17,1 mln.).

Belangrijke balansposten
Op dit programma verantwoorden we de volgende belangrijke balansposten:

• Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen (€ 110,5 mln.) en overige verbonden partijen (€ 0,6 mln.);
• Verstrekte langlopende leningen aan verbonden partijen en overige derden (€ 71,7 mln.)
• Overige uitzettingen met een looptijd langer dan een 1 jaar (obligaties en Meewind (€ 159.3 mln.);
• Belastingdebiteuren: € 10,7 mln. (voornamelijk debiteuren onroerendezaakbelasting);
• Erfpachtdebiteuren € 5,4 mln. en vooruit ontvangen erfpachtcanons € 20,9 mln.;
• Rekening courant verhouding met het Rijk en overlopende activa Collateral (516 mln.);
• Langlopende schulden (€1,441 mld.).